De Russische activist Aleksandr Demidenko, die als vrijwilliger Oekraïense vluchtelingen bijstond, is in voorlopige hechtenis overleden. Volgens het gevangeniswezen heeft Demidenko zelfmoord gepleegd.
Aleksandr Demidenko, foto Telegram.
Demidenko begon enkele maanden na de Russische invasie van Oekraïne met het bijstaan van Oekraïense vluchtelingen in grensprovincie Belgorod, waar hij woonde. Hij bood de Oekraïners onderdak in zijn huis en hielp hen om de grenspost bij het dorp Kolotilovka de bereiken, die gedeeltelijk open was. Zo konden de vluchtelingen terugkeren naar hun thuisland.
Op 17 oktober werd Demidenko bij de grenspost gearresteerd. Hij zou gebied hebben betreden waar hij niet mocht komen, iets wat Demidenko zelf bestreed. Na drie dagen mocht hij kort naar huis om te douchen. Volgens Demidenko’s vrouw Natalja zat hij onder de blauwe plekken. Tegen de onafhankelijke nieuwssite Sota zei Natalja dat agenten een huiszoeking verrichtten, waarbij ze Demidenko’s laptop in beslag namen en ‘een of ander wapen’ aantroffen. Volgens Demidenko had hij wapentuig gevonden uit de Tweede Wereldoorlog, en was hij nog niet in de gelegenheid geweest om die over te dragen aan de politie.
Een week later werd Demidenko opgepakt voor het drinken van alcohol in het openbaar. Kort daarna klaagde de openbaar aanklager hem aan voor illegaal wapenbezit en werd Demidenko in voorlopige hechtenis geplaatst. Daar werd hij opnieuw mishandeld. Sindsdien zat Demidenko in voorarrest, in afwachting van het strafproces.
Demidenko overleed op 5 april in zijn cel. De familie werd pas drie dagen later op de hoogte gesteld van zijn overlijden. Zijn zoon schreef op Telegram dat hij vermoedde dat zijn vader tot zelfmoord was gedreven ‘doordat de gedachte aan zijn toekomstige gevangenschap ondragelijk was’ voor zijn vader.
In februari was Demidenko’s voorarrest met twee maanden verlengd. Vorige maand meldde zijn zoon dat veiligheidsdienst FSB een zaak tegen zijn vader in voorbereiding had. Mogelijk had die zaak te maken met Demidenko’s bekentenis dat hij zijn zus, die in Charkiv woont, had gewaarschuwd voor naderende Russische aanvallen.
‘Hij was al psychologisch vermoord door zijn zes maanden voorlopige hechtenis zonder mogelijkheid tot bezoek of toegang tot boeken’, aldus Demidenko’s zoon. Later verwijderde hij deze zin uit het bericht, dat nu alleen nog de boodschap bevat dat zijn vader is overleden. Het Russische gevangeniswezen zegt een onderzoek te hebben ingesteld naar Demidenko’s dood.
Pacifist
De Russische invasie van Oekraïne was een schok voor Demidenko, die volgens zijn vrouw Natalja al decennialang overtuigd pacifist was. Samen met zijn vrouw bestierde Demidenko, raketontwerper van opleiding, een boekwinkel in Belgorod. In de eerste week van de Russische invasie van Oekraïne protesteerde Demidenko tegen de oorlog door met een leeg vel papier op het centrale plein van Belgorod te staan. Na een half uur moest hij zijn protest staken, nadat de politie had gedreigd hem te arresteren.
Enkele maanden later opende Demidenko voor het eerst zijn deuren voor dertien Oekraïense vluchtelingen. Zij waren afkomstig uit het door Rusland bezette deel van de Oekraïense provincie Charkiv, waardoor hun enige vluchtweg naar Belgorod leidde. Later volgden talloze andere vluchtelingen uit de bezette gebieden.
Na de vernietiging van de Kachovka-stuwdam in de zomer van 2023 bood het echtpaar Demidenko onderdak aan 27 Oekraïners die waren gevlucht voor de overstromingen. Zodra zijn logé's weer durfden terug te keren naar Oekraïne, begeleidde Demidenko hen naar de grens.
Hij werd daarbij geholpen door de verstandhouding die hij had opgebouwd met de douaniers, vertelt een vrijwilliger die met Demidenko heeft samengewerkt aan de onafhankelijke Russische nieuwssite 7x7. Mede daardoor wist hij de afgelopen twee jaar honderden Oekraïense vluchtelingen langs grenspost Kolotilovka te loodsen, richting de Oekraïense provincie Soemy.