Oppositiepoliticus en journalist Vladimir Kara-Moerza is op maandag 17 april veroordeeld tot 25 jaar strafkolonie wegens ‘hoogverraad’ en kritiek op de oorlog tegen Oekraïne. Met de opsluiting van Kara-Moerza is in Rusland zowat de laatste uitgesproken oppositiepoliticus uitgeschakeld. De EU en de VS hebben opgeroepen tot zijn vrijlating. Het is voor het eerst dat in het post-communistische Rusland een burger slechts voor zijn publieke optredens wegens hoogverraad wordt veroordeeld.
Kara-Moerza (1981) zat al sinds april vorig jaar in voorarrest en heeft een nog langere gevangenisstraf gekregen dan zijn politieke lotgenoten Aleksej Navalny en Ilja Jasjin die respectievelijk 9 jaar en 8,5 jaar kregen. De 25 jaar is conform de eis van de openbaar aanklager en het is de hoogste straf die binnen de betreffende wetsartikelen kan worden uitgedeeld. In zaken van spionage en landverraad is de Russische strafmaat altijd hoog. Militair onderzoeksjournalist Ivan Safronov werd op 5 september 2022 tot 22 jaar kamp veroordeeld.
De rechter kwam tot zijn vonnis op basis van drie artikelen uit het Wetboek van Strafrecht: 18 jaar voor ‘hoogverraad’, zeven jaar voor het verspreiden van ‘nepnieuws’ over de Russische strijdkrachten en drie jaar voor het deelnemen aan activiteiten van een ‘ongewenste organisatie’. Die laatste beschuldiging is gerelateerd aan Kara-Moerza’s samenwerking met de tot ‘ongewenste organisatie’ aangemerkte stichting Open Russia (tegenwoordig operationeel onder de naam ‘Mozjem Objaznit’) opgericht door ex-oligarch en dissident Michail Chodorkovski.
Drie aantijgingen
De aanklacht over het verspreiden van nepnieuws over de Russische strijdkrachten zou gebaseerd zijn op de toespraak die hij hield op 15 maart 2022 in de Amerikaanse staat Arizona. Daar noemde hij het Poetin regime dictatoriaal en veroordeelde hij de oorlog tegen Oekraïne: ‘De geschiedenis heeft ons geleerd hoe een periode van dictators ten einde komt. Het eindigt altijd op dezelfde manier. En ik wou dat we ons daarin vergisten maar vandaag ziet de hele wereld wat het regime van Poetin Oekraïne aandoet. Het laat bommen vallen op woonwijken, ziekenhuizen en scholen. < …> Dit zijn oorlogsmisdaden die het dictatoriale regime in het Kremlin heeft begaan tegen het Midden-Europese land. En dit is helaas wat de jaren van Poetins bewind ons hebben gebracht.’
De beschuldiging van hoogverraad brengt zijn advocaat Vadim Prochorov in verband met Kara-Moerza’s publieke optredens in Lissabon, Helsinki en Washington waar hij de politieke repressie, de verkiezingsfraude en de censuur in Rusland aan de kaak stelde. Daarnaast uitte Kara-Moerza kritiek op de Russische oorlog in Oekraïne en wees hij Rusland als agressor aan. Volgens het Russische onderzoekscomité (het Russische Openbaar Ministerie) vormde Kara-Moerza daarmee een bedreiging voor ‘de territoriale integriteit’ van Rusland. Het is de eerste zaak waarbij in post-Sovjet Rusland iemand wordt veroordeeld voor hoogverraad wegens publieke optredens. In andere spionagezaken draaide het vaak om artikelen over onderwerpen die tot militair geheim werden bestempeld.
Kara-Moerza heeft geen schuld bekend en zegt dat zijn proces politiek gemotiveerd is. Hij beschouwt de hoge gevangenisstraf als een bevestiging van zijn invloed als Kremlincriticus, zei hij na het voorlezen van het vonnis. ‘Mijn zelfrespect is zelfs gestegen. Ik begrijp dat ik alles juist heb gedaan. Vijfentwintig jaar is het hoogste cijfer dat ik kon krijgen voor datgene wat ik heb gedaan, voor datgene waarin ik geloofde als burger, als patriot, als politicus. Dus ik heb alles juist gedaan.’
Kara-Moerza vergeleek zijn proces met de Stalinistische jaren dertig. Zijn advocaat Vadim Prochorov noemt het proces ‘Kafkaesk-Stalinistisch’. ‘De gevangenisstraffen die tegenwoordig gevraagd worden zijn absoluut stalinistisch, 25 jaar voor openlijke kritiek op het regime.’
Vladimir Kara-Moerza slaat een kruisteken op de plek waar Boris Nemtsov is vermoord. Foto: Wikipedia.
Activist en journalist
Kara-Moerza overleefde tweemaal een vergiftigingspoging, in 2015 en 2017. Hijzelf is ervan overtuigd dat hij door de Russische geheime dienst vergiftigd is. De resultaten van een Amerikaans laboratoriumonderzoek naar de vergiftiging zijn door de VS om onduidelijke redenen en tot zijn grote ongenoegen niet bekend gemaakt. Onderzoeksgroep Bellingcat traceerde, net als bij de vergiftiging van Aleksej Navalny, een volgspoor van de binnenlandse veiligheidsdienst FSB. Een van de mannen die betrokken zou zijn bij de vergiftiging van Navalny volgde ook Kara-Murza op zijn reizen.
Hoewel Kara-Moerza veel minder bekend is dan Navalny, is hij al sinds zijn achttiende, sinds eind jaren negentig actief in de Russische oppositie. Ook werkte hij tot zijn arrestatie vorig jaar als journalist voor onder andere The Washington Post, The Wall Street Journal, Financial Times, World Affairs, National Post en de Russische website Novoje Vremja.
Geboren in een familie van vooraanstaande Tataarse historici en journalisten, werd hij liberaal opgevoed. Zijn ouders stuurden hem in Moskou naar een Frans georiënteerde school en lieten hem studeren in het Verenigd Koninkrijk. Zijn vader, Vladimir Kara-Moerza sr. was een bekende tv-journalist uit de tijd van Gorbatsjovs perestrojka. Toen Poetin in 2001 (1 jaar na zijn aantreden) begon met het oprollen van de onafhankelijke media nam zijn vader ontslag bij het kritische tv-station NTV, dat door het Kremlin werd overgenomen. Twee van Kara-Moerza's voorouders werden onder Stalin geëxecuteerd, zijn grootvader belandde in de Goelag.
Optreden van Kara-Moerza in 2018 in Canada in het kader van de Magnitsky-wet. Foto: Wikipedia.
Magnitsky-wet
Binnen de Russische oppositie werkte Kara-Moerza samen met de in 2015 vermoorde Boris Nemtsov. Ze richtten onder meer de politieke partij Unie van Rechtse Krachten op, maar lobbyden ook openlijk in de Verenigde Staten voor de aanname van de Magnitsky-wet. Dit initiatief van de Amerikaanse grootinvesteerder Bill Browder was bedoeld om Rusland te straffen voor de dood van de jurist Sergej Magnitsky, die in 2009 omkwam in de gevangenis omdat hem medische hulp werd onthouden.
Magnitsky deed voor Browder onderzoek naar fraude van de Russische belastingdienst bij de ontvreemding van een dochterbedrijf van Browders investeringsbedrijf in Rusland. De Magnitsky-wet, in 2012 aangenomen in het Amerikaanse Congres en later in talloze andere landen, was de eerste die werkte met sanctielijsten voor Russische functionarissen die beticht werden van mensenrechtenschendingen. Hij diende later als voorbeeld voor de westerse sancties tegen kopstukken van het Poetin-regime in verband met de annexatie van de Krim en de oorlog tegen Oekraïne. De hoge strafmaat voor Kara-Moerza houdt zeker ook verband met zijn samenwerking met Browder om deze wet aangenomen te krijgen. Browder is een van Poetins meest uitgesproken en actieve tegenstanders, persona non grata in Rusland. De Russische overheid heeft tegen hem een arrestatiebevel uitgevaardigd.
De strafzaak tegen Kara-Moerza werd geleid door een rechter die zelf op de Magnitsky-lijst staat. Bij het vonnis heeft dus mogelijk ook persoonlijke wraak een rol gespeeld. De advocaten van Kara-Moerza hebben tevergeefs gevraagd om een andere rechter op de zaak te zetten.
Slechte gezondheid
De oppositiepoliticus heeft al een jaar in de cel doorgebracht in afwachting van zijn vonnis. Volgens zijn advocaten is zijn gezondheid ernstig achteruitgegaan, lijdt hij aan de zenuwaandoening polyneuropathie en is hij 22 kilo afgevallen. De zenuwaandoening aan zijn voeten is mogelijk het gevolg van de vergiftigingspogingen. Volgens Navalny, die tot negen jaar strafkolonie is veroordeeld en over wiens gezondheid men zich ook ernstige zorgen maakt, hadden de autoriteiten Kara-Moerza al dood willen hebben. ‘Dit is een wraak voor het feit dat hij al die tijd niet stierf en twee vergiftigingen overleefde’, luidde het commentaar van Navalny , hij noemde de draconische straf voor Kara-Moerza ‘onwettig, gewetenloos en gewoonweg fascistisch’.
Er wordt ook psychologische druk uitgeoefend op Kara-Moerza terwijl hij vast zit. Sinds eind december is hem verboden om te bellen met zijn vrouw en kinderen. Daarnaast mag Kara-Moerza de eerste zeven jaar na zijn gevangenschap geen journalistieke activiteiten ontplooien.
Vladimir Kara-Moerza sr en jr
In zijn laatste woord zei Kara-Moerza na het horen van de strafeis van 25 jaar op 10 april: ‘De dag zal komen waarop de duisternis over ons land zal worden verdreven. Wanneer zwart zwart zal worden genoemd en wit wit; wanneer officieel zal worden erkend dat twee keer twee nog steeds vier is; wanneer de oorlog een oorlog zal worden genoemd en de usurpator een usurpator; en wanneer degenen die tot de oorlog hebben aangezet en deze hebben ontketend als misdadigers zullen worden gezien in plaats van degenen die hebben geprobeerd de oorlog te stoppen.’
Overigens lijkt zelfs de veroordeling tot een kwarteeuw gevangenisstraf Kara-Moerza’s activisme niet te kunnen stoppen. Op de dag van zijn veroordeling lanceerde hij ‘de 30 oktober stichting’, een non-profitorganisatie om de inmiddels honderden Russische politieke gevangenen en hun families financieel te helpen. De organisatie zal geleid worden door Jevgenia Kara-Moerza, de in de VS woonachtige vrouw van de veroordeelde oppositiepoliticus en zowel Russische als buitenlandse publieke figuren werken mee aan het initiatief.
Bronnen: Mediazona, Meduza, BBC Russian, Tass, Current Time, Sota, Novaja Gazeta Europe