President Volodymyr Zelenski heeft de Chinese leider Xi Jinping uitgenodigd om naar Kyiv te komen om de Chinese vredesvoorstellen te bespreken. Xi zal dit voorjaar Poetin bezoeken en Aleksandr Loekasjenko gaat binnenkort naar Beijing. Op 24 februari, een jaar na het begin van de Russische invasie, presenteerde China een stappenplan om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Maar volgens experts heeft lachende derde China daar helemaal geen belang bij.
Poetin spreekt met Chinese topdiplomaat Wang Yi in het Kremlin. Rechts van hem minister van Buitenlandse Zaken Lavrov en voorzitter van de Veiligheidsraad Patroesjev (foto Kremlin)
Intussen waarschuwen de Verenigde Staten China geen wapens te leveren aan Rusland, een stap die slechts kan leiden tot verdere escalatie van de oorlog. 'Ik wil echt geloven dat China geen wapens zal leveren aan Rusland', zei ook Zelenski op 24 februari.
'Het is niet slecht dat China begint te praten over Oekraïne', zei Zelenski op de jaardag van de invasie. 'Maar de vraag is wat er op de woorden volgt. De essentie zit in de stappen en waartoe die zullen leiden'. Onderhandelen over de oorlog zonder met Kyiv te praten is ondenkbaar, liet de president blijken. Het is moeilijk voorstelbaar dat de Chinese leider zijn opwachting in Kyiv maken zal. Wel sprak de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmitri Koeleba bij de Veiligheidsconferentie in München met de Chinese topdiplomaat Wang Yi, die daarna in Moskou een ontmoeting had met Poetin.
Volgens het Chinese 12-puntenplan, gepresenteerd op de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken, moeten Rusland en Oekraïne de-escaleren om tot een staakt-het-vuren te komen, moet de soevereiniteit van landen worden gegarandeerd, moet dreiging met het gebruik van kernwapens van tafel, moeten kerncentrales beschermd worden en mag het leven van burgers niet in gevaar worden gebracht. China verwerpt uitbreiding van militaire allianties, het opleggen van sancties en vindt dat graantransporten niet belemmerd mogen worden.
Nergens noemt het plan Rusland als agressor en het roept niet op tot terugtrekking van de Russische troepen uit Oekraïne. Op dezelfde dag dat China zijn vredesplan presenteerde onthield het zich in een speciale vergadering van de VN van steun voor een resolutie waarin van Rusland wordt geëist zijn troepen onmiddellijk en onvoorwaardelijk uit Oekraïne terug te trekken en de oorlog te beëindigen.
Er circuleert een kaart waarop de Chinezen een gedemilitariseerde zone hebben aangetekend, die in zijn geheel binnen Oekraïnes landsgrenzen ligt.In het 12-puntenplan wordt hier geen melding van gemaakt. Rusland zegt dat de in september 2022 geannexeerde provincies Loehansk, Donbas, Zaporizja en Cherson Russisch moeten blijven. Cherson is inmiddels door de Oekraïners heroverd.
Moskou heeft het Chinese vredesplan onmiddellijk omarmd. 'In de context van een campagne die door het collectieve Westen wordt gevoerd om Rusland en China te beperken is de verdieping van de Russisch-Chinese samenwerking en interactie in de internationale arena bijzonder belangrijk', zei Nikolaj Patroesjev, voorzitter van Ruslands Veiligheidsraad volgens het Russische persbureau RIA Novosti.
De Amerikaanse president Joe Biden verwierp het Chinese voorstel. 'Poetin heeft het plan toegejuicht, dus hoe kan het goed zijn?', zei hij tegen ABC News. 'Ik heb in het plan niets gezien dat iemand anders dan Rusland kan bevoordelen, als het Chinese plan wordt gevolgd.'
China-expert van Carnegie Endowment Temur Umarov noemt het Chinese plan tegen de Russische nieuwssite Meduza pure window dressing. China is in deze oorlog de lachende derde. Hoe langer de oorlog duurt, hoe minder tijd Biden heeft voor zijn confrontatie met China. En het aanblijven van Poetin is voor het berekenende China van groot belang. Al China's buitenlands-politieke initiatieven blinken altijd uit in vaagheid en zijn voor velerlei uitleg vatbaar, aldus Umarov. Het is niet de bedoeling dat China de oorlog gaat beslechten. 'Het is allemaal beeldvorming', zegt Umarov. 'China wil niet gezien worden als een junior partner die aan de leiband van Moskou loopt.'
Een ineenstorting van het Poetin-regime 'zou een groot verlies zijn voor China, want dan moet het nieuwe relaties opbouwen met een nieuwe regering, terwijl onduidelijk is wat de politieke aard van dat regime zal zijn - en dat is een ingewikkelde opdracht.' Als kernmacht en eerste strategische partner is Rusland voor China een belangrijke bondgenoot. De verwijzing naar territoriale integriteit moet uitsluitend opgevat worden als een vrijbrief om in Taiwan in te grijpen als de tijd rijp is, zegt Umarov. Xi heeft sinds de oorlog opzettelijk geen direct contact meer gehad met Zelenski.
Nu Ruslands afhankelijkheid van China groter is dan ooit, zou China serieus invloed kunnen uitoefenen op Poetin om vrede te sluiten, maar dat is absoluut niet in zijn belang, aldus Umarov. Integendeel, de levering van drones om de oorlog te verlengen is zeker niet uitgesloten.
Vrees voor Chinese wapenleveranties
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zegt dat de VS bewijs hebben dat China aan Rusland wapenonderdelen levert. Vooralsnog betreft het geen wapenleveranties voor dodelijk gebruik in Oekraïne, maar de VS zeggen aanwijzingen te hebben dat de Chinezen overwegen over te gaan tot de levering van kamikaze-drones. De Chinezen ontkennen en spreken van 'leugenachtige informatie'. Volgens Poetin heeft Xi Jinping zijn uitnodiging om dit voorjaar naar Moskou te komen aangenomen.
De Russische Chinakenner Alexander Gabuev noemt mogelijke wapenleveranties 'een betreurenswaardige ontwikkeling'. Het zou de eerste keer zijn dat China kant-en-klare wapens aan het buitenland levert en dat is een gevaarlijk precedent. Ook Gabuev waarschuwt voor optimisme over de rol van China: 'Het is begrijpelijk waarom velen willen hopen dat China Poetin in Oekraïne wil beknotten, of zich zelfs van Rusland zal distantiëren door de cash flow naar de Russische schatkist beperkt te houden. Beide verwachtingen worden niet door data ondersteund en bevinden zich veelal in het gebied van magisch denken. Veel schaakstukken zijn in beweging, maar een zich verdiepende en toenemend asymmetrische as tussen China en Rusland [in het voordeel van China] zal blijvend zijn.' Volgens Gabuev heeft China er alle belang bij dat Poetin in het zadel blijft, maar dat Rusland langzaam afzinkt naar het niveau van een vazalstaat.
Dreigende taal
Terwijl China in het voorstel voor het eerst zwart op wit stelde dat er geen kernwapens in de oorlog gebruikt mogen worden, zette Dmitri Medvedev, ondervoorzitter van de Russische Veiligheidsraad, zijn dreigende taal rustig voort. In regeringskrant Izvestia waarschuwde hij dat het Westen niet de illusie moet koesteren dat de Russische federatie net zo geweldloos uit elkaar zal vallen als de USSR.
'Wij accepteren geen wereld zonder Rusland'
'Als het bestaan van Rusland zelf bedreigd wordt, zal dat niet aan het Oekraïense front worden beslist. maar tegelijk met de vraag naar het voortbestaan van de hele menselijke beschaving. En hier kan geen dubbelzinnigheid over bestaan: wij accepteren geen wereld zonder Rusland.' En Rusland, voegde hij eraan toe, staat niet alleen. Het Westen telt immers slechts 15% van de wereldbevolking.
Afgelopen weekend zei Poetin, op de vraag van tv-zender Rossiya-1 hoe de verhoudingen met het Westen kunnen worden genormaliseerd: 'Ze hebben maar één doel: de vroegere Sovjet-Unie en haar belangrijkste bestanddeel, de Russische Federatie, te ontmantelen. En daarna nemen ze ons wellicht in het zogenaamde gezin van de beschaafde volkeren op, maar alleen elk deel afzonderlijk. Waarom? Om met die onderdelen naar eigen goeddunken te kunnen omspringen en ze onder hun controle te krijgen.'
(Izvestia, RIA Novosti, BBC, The Guardian, CNN, Meduza)