De nationale staking op 26 oktober waartoe oppositieleider Svetlana Tichanovskaja na het verstrijken van haar ultimatum aan de president had opgeroepen, heeft Belarus niet lamgelegd, al zijn in een aantal grote bedrijven en op universiteiten wel werkonderbrekingen geweest. De omvang van de staking is onmogelijk in te schatten, maar de actiebereidheid in Belarus lijkt nu ook de werkvloer te hebben betreden. Arbeiders zijn onder druk gezet en ontslagen. Aleksandr Loekasjenko sprak intussen van 'terroristische bedreigingen'. Het toont de totale patstelling in de al 80 dagen aanhoudende confrontatie tussen de straat en de machthebbers. Na het mislukte overleg tussen Loekasjenko en de gevangen oppositie is van contact geen sprake meer.
Stakende arbeiders van oliebedrijf Belorusneft op 26 oktober; alle zes werden ontslagen (foto twitter)
Terwijl hij de omvang van de protesten en de stakingen bagatelliseerde, zei Loekasjenko dat 'de laatste dagen laten zien dat zij in veel opzichten een rode lijn hebben overschreden'. Hij gaf opdracht stakende arbeiders te ontslaan en studenten van de universiteit te gooien.
'Er zijn activiteiten van georganiseerde criminele groepen met terroristische kenmerken,' aldus Loekasjenko op 27 oktober op een bijeenkomst ter voorbereiding op een Volksvergadering over de grondwetswijzigingen waarmee hij zijn positie probeert te redden. Als bewijs van terrorisme voerde Loekasjenko aan dat individuen gerommeld hadden aan de infrastructuur van de spoorwegen en stoplichten hadden vernield.
In werkelijkheid zijn de demonstraties waar sinds begin augustus miljoenen mensen aan hebben deelgenomen nog steeds bijna volledig geweldloos. Het geweld gaat bijna uitsluitend uit van de oproerpolitie en onduidelijke gemaskerde mannen in burger die de demonstranten opjagen tot op de binnenplaatsen en in enkele gevallen zelfs tot in woningen, waarvandaan zij met geweld worden weggesleept. Het afgelopen weekeinde zijn weer vele honderden mensen (kortstondig) opgepakt.
Werkonderbrekingen in grote fabrieken
De nationale staking van 26 oktober heeft het land niet lamgelegd. Slechts in enkele grote fabrieken, een onbekend aantal privébedrijven en universiteiten en hogescholen is gehoor gegeven aan de stakingsoproep van de oppositie. Gestaakt werd bij GrodnoAzot, de Tractorfabriek van Minsk, de Minsk Fabriek voor Draglines, de Vavilov-fabriek, de Minsk Electrotechnische Fabriek, oliebedrijf Belorusneft, 's werelds grootste kunstmestfabriek Belaruskali, en de MAZ vrachtwagenfabriek. In de fabrieken trokken arbeiders door de werkhallen om werknemers tot staken te bewegen.
Volgens officiële bronnen is de produktie nergens werkelijk gestaakt, maar er vonden wel gesprekken met de vakbeweging plaats. Bij kunstmestfabriek GrodnoAzot pakte de oproerpolitie rond de honderd stakende arbeiders op. Bij Belorusneft staakten zes arbeiders, die allemaal direct werden ontslagen. Een gemiddeld arbeidersloon ligt in Belarus rond de 400 euro.
Volgens Loekasjenko wordt Belarus door terroristen bedreigd
Volgens Aleksandr Jarosjoek, leider van het Wit-Russische Congres van Democratische Vakbonden, werden stakers op straat en in de fabrieken opgepakt en bedreigd met ontslag of gevangenisstraf. Volgens officiële bronnen zijn op 26 oktober 681 mensen opgepakt, een dag daarvoor waren het er rond de zeshonderd.
'Ik ben trots op elke Wit-Rus die de kracht en de moed had om te gaan staken,' zei Tichanovskaja aan het eind van de stakingsdag tegen RFE/RL. Ze roept mensen op door te gaan met de werkonderbrekingen. 'Sluit je aan bij de staking! Het is de enige weg om dit regime omver te werpen en met alle Wit-Russen een nieuw, veilig en vrij Belarus te bouwen!'
Bij kunstmestfabriek GrodnoAzot filmde een arbeider het stopzetten van een van de terminals van de fabriek. 'Vanwege al het geweld', zegt hij. Zjyve Belarus! is de strijdkreet van de oppositie (Leve Belarus!)
Aan de vooravond van de staking, op zondag 25 oktober, gingen in Minsk en enkele provinciesteden weer honderdduizenden de straat op. De schattingen voor Minsk liepen uiteen van 100.000 tot maximaal 200.000. Er is in Belarus geen beroepsgroep meer die zich niet op de een of andere manier heeft geassocieerd met het protest. Gisteren en vandaag protesteerden bijvoorbeeld artsen in witte jassen met rood-witte vlaggen en spandoeken voor hun ziekenhuizen uit protest tegen de aanpak van corona en het gebruik van geweld door de oproerpolitie tegen demonstranten, die zij vervolgens in het ziekenhuis in de behandelkamer krijgen. Ook een aantal artsen werd direct ingerekend.
Op 28 oktober posteerden artsen van het Zesde Ziekenhuis van Minsk zich vóór hun ochtenddienst op straat met een spandoek 'Solidariteit'.
Behalve de wekelijkse massaprotesten in het weekeinde, vooral in Minsk, organiseren mensen ook steeds vaker burgerbijeenkomsten op binnenplaatsen van hun flatgebouwen, waar gezongen, gedanst en gepraat wordt. Zo ontstaat geleidelijk aan de civil society die in Belarus praktisch totaal ontbrak. Nooit eerder is een oppositiegroep in staat geweest om een dergelijke breedgesteunde maatschappelijke beweging op gang te brengen.
Rusland blijft op Loekasjenko wedden
De Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe beschuldigde het Westen van inmenging in de binnenlandse situatie in Belarus. De minister deed zijn uitspraken op een bijeenkomst van de defensietop van Rusland en Belarus op 27 oktober in Moskou. 'Heel onlangs is er met politieke en financiële hulp van het Westen een poging tot machtswisseling gedaan in de republiek Belarus. Dat gebeurde onder meer met het doel om het integratieproces van de Uniestaat te ondermijnen en een wig te drijven in de Russisch-Wit-Russische betrekkingen,' aldus Sjojgoe volgens persbureau TASS.
Volgens Sjojgoe zijn het de Verenigde Staten die met behulp van kleurenrevoluties 'doelbewust de spanning opdrijven en de binnenlandse politieke situatie in een serie landen ondermijnen'. Zijn Wit-Russische evenknie Viktor Chrenin beaamde dat 'destructieve krachten die opgehitst worden door een aantal landen' hebben gepoogd de zittende regering omver te werpen, maar heeft de geoliede staatsmachine dat hand in hand met het Wit-Russische volk weten te voorkomen. Hij dankte Rusland voor zijn steun.
Poetins woordvoerder Dmitri Peskov waarschuwde dat Rusland 'de stakingen bij ondernemingen in Belarus niet kan negeren. Hun betrouwbare functioneren staat op het spel'.
Poetin zelf bagatelliseerde twee weken geleden het harde politieoptreden in Belarus. Op een gezoomde Valdaj-conferentie (het laatste internationale forum waarop hij nog met buitenlandse experts van gedachten wisselt) wees hij erop dat 'Rusland zich niet mengt in de turbulente processen die zich daar afspelen'. En hoopt dat anderen dat ook uit hun hoofd zullen laten.
'Maar wat zich afspeelt in Belarus steekt gunstig af bij wat er plaatsgrijpt op de straten van sommige grote steden van ontwikkelde democratieën, begrijpt u wel? Ja, er was hard optreden en misschien soms zelfs onterecht, en daar moeten dan mensen voor ter verantwoordning worden geroepen. Maar als je het vergelijkt en de beelden bekijkt: in ieder geval heeft niemand een ongewapend mens daar nog met een geweer in de rug geschoten,' aldus Poetin.
Stakende werknemers van de Tractorfabriek Minsk