De integratie van Belarus met Rusland lijkt aanstaande. Dit blijkt uit de opmerking van Loekasjenko dat er van ‘Brest tot Vladivostok’ één vaderland bestaat, waar ‘twee volken met dezelfde wortels’ wonen. Deze week brengen ministers van beide landen over en weer bezoeken, kennelijk om de zaak te regelen. Voor 10 september staat in Moskou een top tussen Loekasjenko en Poetin gepland.
Loekasjenko: 'Van Brest tot Vladivostok zijn we één vaderland'. Screenshot van Belarus 24
Dinsdagavond zei Loekasjenko voor de Witrussische televisie dat hij samen met Poetin tot de slotsom was gekomen dat ‘wat ze bij u in het Westen ook zeggen en wat die mensen op onze pleinen ook leuteren, wij een gemeenschappelijk vaderland hebben dat tientallen, ja driehonderd jaar bestaat’. Hij voegde eraan toe dat dit één vaderland is voor twee volken, zich uitstrekkend van Brest [de westgrens van Belarus] tot Vladivostok [de oostgrens van Rusland].
Woensdag was de Witrussische minister van Buitenlandse Zaken Vladimir Makej op bezoek bij zijn collega Sergej Lavrov in Moskou. Donderdag reist de Russische premier Michail Misjoestin naar Minsk en vrijdag gaat de Witrussische minister van Defensie naar Moskou, waar hij onder andere de collectieve veiligheidsorganisatie CSTO zal toespreken over ‘internationale en regionale veiligheid en het afwenden van oorlogsdreiging en gewapend conflict’.
Het ziet er naar uit dat er binnen enkele weken uitvoering zal worden gegeven aan het uit 1999 stammende verdrag over een Uniestaat, waarin Belarus een tweestatengemeenschap gaat vormen met Rusland. Het lijkt erop dat Loekasjenko daarmee de soevereiniteit die hij 20 jaar verdedigde opgeeft. Rusland lijkt daarnaast te preluderen op een interventie in Belarus om de revolte de kop in te drukken.
Lavrov signaleert extremisten in Belarus...
Aan het eind van het bezoek van minister Makej zei minister Lavrov op een persconferentie dat er zo’n 200 in Oekraïne goed getrainde extremisten in Belarus gesignaleerd zijn. ‘Er zijn extremistische trainingskampen in Oekraïne en daarover hebben we vandaag gesproken. Onze inlichtingendiensten moeten er meer aandacht aan besteden en hebben daarover nu contact.’ Volgens Lavrov worden ‘de radicale protesten’ in Belarus deels opgestookt door Oekraïense paramilitaire en nationalistische organisaties. Ze zouden acties financieren en extremistische Witrussen opstoken ‘om gewelddadige elementen te introduceren in de demonstraties in de Witrussische hoofdstad’. Minister Makej zei dat de Witrussische regering er de afgelopen weken in geslaagd was een ‘kleurenrevolutie’, zoals in Oekraïne af te wenden.
Lavrov met zijn Witrussische collega Makej. Foto Mid.ru
Afgelopen donderdag zei president Poetin dat Rusland op verzoek van Loekasjenko politietroepen klaar heeft staan om indien nodig in het buurland de orde te herstellen. Deze troepen zou Rusland alleen inzetten, aldus Poetin, ‘als de situatie niet meer onder controle is, als extremistische elementen (…) een grens overgaan, beginnen te plunderen etcetera’.
...en waarschuwt NAVO, EU en OVSE
Lavrov richtte ook zijn pijlen op niet nader genoemde ‘buitenlandse staten’ die hij ervan betichtte druk uit te oefenen op de ‘legitieme Witrussische regering’ en steun te geven aan de ‘oppositie die ontevreden is met de uitkomst van de presidentsverkiezingen’. Bemiddeling van de Europese veiligheidsorganisatie OVSE wees hij af, omdat deze volgens hem een ernstige crisis doormaakt en niet eens in staat bleek de verkiezingen in Belarus te monitoren. De OVSE heeft zich erover beklaagd dat de organisatie zo laat was uitgenodigd, dat waarneming in de corona-tijd niet meer te organiseren viel.
De EU en de NAVO hebben ’destructieve’ verklaringen afgegeven met betrekking tot Belarus, zei Lavrov, die verder opmerkte dat Rusland een verhoogde activiteit van de NAVO bij de Witrussische grens had waargenomen. ‘Elke bemoeienis in de binnenlandse aangelegenheden of elke poging om bemiddeling op te dringen tegen de wil van Minsk en de Witrussische regering, vinden wij onaanvaardbaar.’
Lavrov meldde dat Loekasjenko binnen twee weken op bezoek gaat bij Poetin. Dit bezoek onderstreept, zo zei hij, ‘ons gezamenlijke streven naar de verdere ontwikkeling van gelijkwaardige, wederzijds voordelige betrekkingen, inclusief die in het kader van de Uniestaat’.
Loekasjenko liet zich voorstaan op soevereiniteit...
Het verdrag over de Uniestaat werd eind 1999 gesloten, toen een verzwakte president Jeltsin nog in het Kremlin regeerde en Loekasjenko (sinds 1994 aan de macht) hoopte zelf de eerste leider van een gemeenschappelijke Uniestaat te worden. Met het aan de macht komen van Poetin vervloog die hoop en traineerde de Witrussische leider de integratie van beide landen.
Loekasjenko liet zich er tot aan de verkiezingen van 9 augustus juist op voorstaan dat hij de soevereiniteit van zijn land wist te behouden en de druk van grote broer Rusland kon weerstaan. Toen hij in de aanloop van de verkiezingen zag dat de oppositiekandidate Svetlana Tichanovskaja massaal enthousiasme losmaakte, zette hij de verhouding met Rusland op scherp. Omgeven door veel publiciteit liet hij 33 Russische huurlingen arresteren en uitte de verdenking dat ze naar Belarus waren gestuurd om daar de binnenlandse situatie te destabiliseren. ‘Deze mensen zijn hier speciaal heen gestuurd met het bevel: afwachten!' Alle officiële en onofficiële verklaringen van Russische zijde noemde hij 'leugenpraat'.
Over Rusland zei hij verder dat het ‘vreest ons kwijt te raken, omdat het verder geen bondgenoten meer heeft’. Door goede banden te onderhouden met het Westen en China, zou Belarus zijn onafhankelijkheid kunnen bewaren en profiteren van het touwtrekken om de gunst van Minsk. Dat was zijn beleid van de laatste jaren.
...en wantrouwde Moskou na ingrijpen in Oekraïne
Het ingrijpen van Rusland in Oekraïne in 2014 maakte Loekasjenko ongerust en sindsdien hield hij Moskou meer op afstand, al kon zijn land economisch niet zonder Rusland vanwege de goedkope energieleveranties en het volume van de import (55%) uit en export (40%) naar het buurland. President Poetin probeerde tot begin dit jaar Loekasjenko ertoe te brengen om nu eindelijk het Uniestaat-verdrag concreet in te vullen. Maar Loekasjenko bleef tegenstribbelen, tot grote irritatie van Poetin, die waarschijnlijk het liefst had gezien dat hij zijn eigen presidentschap kon verlengen via de vorming van een Uniestaat met Belarus in plaats van een wijziging van de Russische grondwet.
Meteen na de verkiezingen van 9 augustus, die Loekasjenko claimde met 80% te hebben gewonnen, feliciteerde Poetin hem, maar eiste daarbij zijn loyaliteit. De tekst van zijn telegram luidde: 'Ik reken erop dat uw beleid een verdere ontwikkeling van wederzijds voordelige Russisch-Witrussische relaties op alle terreinen zal bevorderen en zal leiden tot een verdieping van de samenwerking in het kader van een Federale Staat, tot een activering van de integratieprocessen langs de lijn van de Euraziatische Economische Unie en eveneens van de militair-politieke banden in het Verdrag over collectieve veiligheid'. Dit alles is volgens Poetin in het belang van de Russische en Witrussische broedervolken.