Regeringspartij Georgische Droom is bezig een omstreden ‘buitenlandse-agentwet’ door het parlement te loodsen. Met de wet, geïnspireerd door vergelijkbare Russische wetgeving, kan de partij mensenrechtenorganisaties en andere ngo’s de mond snoeren.
Politie tegenover de demonstranten in Tbilisi, 30 april 2024 (Foto: Guram Muradov/Civil.ge)
Terwijl het parlement de wet dinsdag 30 april in tweede lezing behandelde, gingen voor het parlementsgebouw in Tbilisi opnieuw duizenden Georgiërs de straat op. ‘s Avonds zette de oproerpolitie waterkanonnen, traangas en flitsgranaten in om de menigte op te breken. Oppositieleider Levan Chabeisjvili zegt dat de politie hem in elkaar heeft geslagen en plaatste een foto van zijn gehavende gezicht op sociale media.
Uiteindelijk kwamen de parlementariërs dinsdag niet toe aan de geplande stemming; die is uitgesteld tot woensdag 1 mei. Gezien de verhoudingen in het parlement heeft regeringspartij Georgische Droom van die stemming echter weinig te vrezen.
Alles wijst erop dat het parlement de wet op 17 mei definitief zal aannemen. Daarmee legt Georgische Droom een reeks grootschalige straatprotesten en felle kritiek vanuit de Europese Unie, internationale organisaties en de Georgische oppositie naast zich neer.
In een gezamenlijke verklaring schreven tientallen Georgische ngo’s dat de regering de ‘Russische wet’ zal gebruiken voor ‘onderdrukking, het vervalsen van verkiezingen, censuur en het instellen van een totalitair regime naar Sovjetmodel'.
Een jaar geleden deed Georgische Droom ook al een poging de wet aan te nemen, maar toen zag de regeringspartij zich door een felle protestgolf gedwongen het voorstel in te trekken. Dit voorjaar kwam de fractie van Georgische Droom met een nieuw voorstel, dat op enkele minieme wijzigingen na gelijk was aan het vorige. In plaats van ‘agenten van buitenlandse invloed’ spreekt de wet nu van ‘organisaties die de belangen van een buitenlandse mogendheid nastreven’.
‘Buitenlandse beïnvloeding’
Het wetsvoorstel schrijft voor dat ngo’s en media die ten minste 20 procent van hun financiering uit het buitenland krijgen, zich moeten registreren als ‘organisatie die de belangen van een buitenlandse mogendheid nastreeft’.
In Rusland gebruiken de autoriteiten een vergelijkbare wet al jaren om kritische organisaties en onafhankelijke pers de mond te snoeren, onder het mom van de bestrijding van ‘buitenlandse beïnvloeding’. Georgische ngo’s en media vrezen dat Georgische Droom met de wet hetzelfde doel voor ogen heeft.
Een ‘nachtmerrie’, zegt Manon Bokoetsjava, directeur van een lokale nieuwszender in het zuidoosten van Georgië, tegen nieuwssite Eurasianet. ‘[De wet] kan alle voortgang vernietigen die we in Georgië richting democratie hebben gemaakt. Geen enkel onafhankelijk medium zal kunnen werken met het label "organisatie van buitenlandse beïnvloeding", aldus Bokoetsjava.
Gesloten deuren
De behandeling van de wet in tweede lezing vond dinsdag plaats achter gesloten deuren: alleen journalisten van geaccrediteerde televisiezenders mochten erbij zijn. Geschreven en online pers waren uit ‘veiligheidsoverwegingen’ niet welkom. Ook in het perscentrum mochten alleen genodigden het debat volgen.
Eerdere parlementaire bijeenkomsten over de wet verliepen onstuimig. Bij een vergadering van de juridische commissie van het parlement op 15 april, voorafgaand aan de eerste lezing, sloeg een oppositielid de fractieleider van Georgische Droom met een vuistslag weg van het spreekgestoelte.
Ook de tweede sessie van de juridische commissie verliep maandag onrustig: na een schermutseling waarbij een parlementslid een andere parlementariër op het hoofd sloeg met een waterflesje werden zeven parlementsleden van verschillende oppositiepartijen uit het parlement verwijderd. Vervolgens stond de voorzitter van de bijeenkomst, Anri Ochanasjvili van Georgische Droom, verschillende oppositieleden niet toe hun bijdragen af te ronden.
Op straat in Tbilisi is het eveneens onrustig. Mensenrechtenorganisaties en oppositiepartijen riepen zondag op tot een ‘mars voor Europa’ door het centrum van Tbilisi. Zo’n 20 duizend Georgiërs liepen mee. Deelnemers zwaaiden met de vlaggen van Georgië en de EU en zongen onder meer het Georgische en het Europese volkslied. Rond middernacht sloeg de politie de demonstratie met traangas en pepperspray uiteen.
Ivanisjvili
Gelijktijdig met het protest tegen het wetsvoorstel organiseerde Georgische Droom een tegendemonstratie, waarvoor busladingen aanhangers uit het hele land werden aangevoerd. Oligarch Bidzina Ivanisjvili, de oprichter van Georgische Droom, zweepte de menigte op met een toespraak waarin hij fel uithaalde naar de oppositie en naar het buitenland.
'Buitenlandse inlichtingendiensten’ en een ‘mondiale oorlogspartij’ zouden Georgië willen beïnvloeden, stelde Ivanisjvili. Volgens de miljardair, die formeel geen onderdeel is van de regering maar achter de schermen nog altijd veel invloed heeft, hebben schimmige krachten de controle overgenomen over de EU en de Navo. Met deze toespraak lijkt Ivanisjvili aan te sturen op een keiharde confrontatie met pro-westerse Georgiërs en zet hij nadrukkelijk een stap in Russische richting.
De beschuldiging dat Ivanisjvili onder een hoedje speelt met het Kremlin is niet nieuw. Ivanisjvili verdiende net als veel andere oligarchen miljarden tijdens de transitie van de voormalige Sovjet-Unie naar een markteconomie. Zijn partij is al sinds 2012 aan de macht, het eerste jaar met Ivanisjvili zelf als premier. Sinds eind vorig jaar is hij erevoorzitter van de regeringspartij.
Conservatieve denkbeelden
Formeel is Georgische Droom tegen de Russische bezetting van de Georgische provincies Zuid-Ossetië en Abchazië en tegen de Russische invasie van Oekraïne. Dat weerhoudt de partij er echter niet van om een buitenlandse-agentwet door te drukken die een vrijwel exacte kopie is van een Russische wet.
Bovendien kwam Georgische Droom begin dit jaar met een voorstel voor wetgeving die ‘lhbti-propaganda’ verbiedt, opnieuw naar Russisch model. De partij deelt de ultra-conservatieve denkbeelden van de Russische president Vladimir Poetin.
Toen extreem-rechtse figuren in 2021 de Pride-optocht in Tbilisi aanvielen, koos de toenmalige premier Irakli Garibasjvili partij voor de daders: ‘als 95 procent van onze bevolking tegen dit soort propagandistische optochten is, dan zullen we daarnaar luisteren’, aldus Garibasjvili.
Veto
Nadat de wet is aangenomen in het parlement, moet Georgische Droom nog één laatste horde nemen: de Georgische president, de partijloze en pro-Europese Salome Zoerabisjvili, heeft aangekondigd dat zij haar veto tegen de wet zal uitspreken. Zoerabisjvili kan de invoering van de wet echter slechts uitstellen: de regering kan haar veto met een meerderheid in het parlement aan de kant schuiven.
De wet zal onder de Georgische civil society zorgen voor een atmosfeer van ‘wantrouwen, angst en vijandigheid’, waarschuwt Matteo Mecacci van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) in een interview met de Georgische dienst van Radio Free Europe/Radio Liberty. Mecacci wijst erop dat een aanzienlijk deel van de Georgische ngo’s financiële steun ontvangt van internationale donoren. Dat betekent dat de wet deze organisaties van de ene op de andere dag tot ‘vertegenwoordigers van buitenlandse mogendheden’ zal bestempelen.
Georgische Droom houdt echter vol dat het gaat om een onschuldige wet, bedoeld om het land te beschermen tegen onwenselijke buitenlandse inmenging. De partij wijst erop dat andere landen dergelijke inmenging ook niet toestaan.
Een onterechte vergelijking, zegt Mecacci tegen RFE/RL. In andere landen geldt deze wetgeving voor bedrijven of organisaties die actief lobbyen voor een buitenlandse mogendheid, waar het voorstel van Georgische Droom zich richt op alle organisaties die geld uit het buitenland ontvangen. ‘Niet de oorsprong van de financiering van een organisatie zou centraal moeten staan, maar de aard van haar activiteiten’, aldus Mecacci.
EU en VS
De Europese Unie, waarvan Georgische Droom nog altijd zegt lid te willen worden, heeft felle kritiek geleverd op de wet. EU-buitenlandchef Josep Borrell waarschuwt dat de wet ‘een negatieve invloed zal hebben op de Georgische toetreding tot de EU’.
EU-adviesorgaan EESC noemt het wetsvoorstel ‘discriminatoir’ en ‘duidelijk in tegenspraak met de waarden en principes van de Europese Unie’. Ook het EESC stelt dat de buitenlandse-agentwet het Georgische EU-lidmaatschap in gevaar kan brengen. Dat is tegen de wil van de Georgische bevolking, die in meerderheid voor lidmaatschap is.
In het Amerikaanse Congres hebben leden van beide partijen zich kritisch over de wet uitgelaten. Een groep Republikeinse en Democratische senatoren noemen de wet in een brief ‘bijzonder zorgwekkend’ en hebben de regering opgeroepen het voorstel in te trekken.
Georgische Droom lijkt zich van deze kritiek echter niets aan te trekken. Ivanisjvili’s toespraak, waarin hij openlijk spreekt over buitenlandse én binnenlandse complotten, laat weinig ruimte voor optimisme over de intenties die de regering met het wetsvoorstel heeft.