De Oekraïense oligarch Ihor Kolomoisky is afgelopen week in Oekraïne aangehouden op verdenking van fraude en witwassen. Kolomoisky zou in de periode 2013–2020 ruim een half miljard hryvnia (naar de huidige wisselkoers ca. 13 miljoen euro) hebben witgewassen via banken die onder zijn eigen controle vielen. Vooralsnog blijft de oligarch, die op de Amerikaanse sanctielijst staat, twee maanden in voorarrest.
Oligarch Ihor Kolomoisky wordt aangehouden door de Oekraïense veiligheidsdienst SBU. Foto: Telegramkanaal SBU
Kolomoisky (60), geboren in Dnipro, is samen met Rinat Achmetov uit Donetsk de meest invloedrijke Oekraïense oligarch van het afgelopen decennium. Zakentijdschrift Forbes schat zijn vermogen op 1 miljard dollar. Dat Kolomoisky nu is aangehouden, is een belangrijk signaal van de Oekraïense autoriteiten in de strijd tegen corruptie, een van de speerpunten van de internationale donoren en partners van Oekraïne.
Net als veel andere oligarchen in Oekraïne en Rusland werd Kolomoisky rijk in de jaren negentig door op het juiste moment in te springen op de rommelige privatisering van staatseigendommen na de val van de Sovjet-Unie. Hij was een van de medeoprichters van de PrivatBank, die veel geld verdiende aan het opkopen van zogeheten vouchers. Die hadden Oekraïense burgers gekregen om aandelen mee te verwerven in staatseigendommen. PrivatBank maakte handig gebruik van het gebrek aan economische basiskennis onder de bevolking en investeerde de opgekochte vouchers in strategisch interessante bedrijven, zoals de metaalfabriek van Dnipro.
PrivatBank groeide uit tot de grootste bank van Oekraïne, maar was tegelijkertijd het belangrijkste witwasvehikel van Kolomoisky geworden. In 2016 nationaliseerde toenmalig president Petro Porosjenko de bank uit overwegingen van nationale veiligheid en het beschermen van de belangen van spaarders. Het Amerikaanse adviesbureau Kroll concludeerde later dat PrivatBank inderdaad de spil was geweest in grootschalige en gecoördineerde fraude en schatte de geleden schade in op minstens 5,5 miljard dollar. Twee maanden geleden klaagde PrivatBank de voormalige eigenaars Kolomoisky en Gennadi Bogoljoebov nog aan voor het verduisteren van bijna 2 miljard dollar.
Het zakenimperium van Kolomoisky bestaat uit belangen in onder meer olie- en gasbedrijf Ukrnafta, nationale luchtvaartmaatschappij Ukraine International Airlines en 1+1 Media, een van de grootste mediaconglomeraten van Oekraïne, waarvan tv-zender 1+1 en persbureau UNIAN onderdeel uitmaken. Kolomoisky was ook eigenaar van de inmiddels failliete voetbalclub FK Dnipro, die in 2015 nog Europese successen boekte.
Harde praktijken
Harde praktijken om zijn zakelijke belangen te dienen schuwt Kolomoisky niet. In 2015 probeerde president Porosjenko de invloed van de oligarch in de nationale olie- en gasproducent Ukrnafta te verkleinen; Kolomoisky had dan wel een minderheidsaandeel in het bedrijf, maar had via de raad van commissarissen de facto de touwtjes in handen. Toen Porosjenko daar verandering in wilde brengen, stuurde Kolomoisky een groep gewapende en gemaskerde mannen naar het hoofdkantoor van Ukrnafta om de gebouwen te bewaken. Het gebeurde nota bene toen Kolomoisky gouverneur was van de regio Dnipropetrovsk. Nadat de Oekraïense staat de controle over de gebouwen van Ukrnafta had weten terug te krijgen, ontsloeg Porosjenko Kolomoisky als gouverneur.
Dat Kolomoisky zou worden aangehouden was niet vanzelfsprekend. De oligarch speelde met zijn media-imperium 1+1 een belangrijke rol in de verkiezingscampagne van president Volodymyr Zelensky voor de presidentsverkiezingen van 2019, wat leidde tot speculatie over de banden tussen de oligarch en de huidige president van Oekraïne. Zo zou Zelensky’s eerste premier Oleksiy Honcharuk zijn ontslagen omdat hij Kolomoisky’s invloed in elektriciteitsproducent Centrenergo wilde inperken.
Anti-oligarchen wet
Toch kwamen er tijdens het presidentschap van Zelensky signalen die Kolomoisky zorgen moeten hebben gebaard. In 2021 werd Volodymyr Jatsenko, voormalig bestuurder van PrivatBank, op spectaculaire wijze gearresteerd op het vliegveld van Kyiv op verdenking van verduistering. Jatsenko’s toestel was al opgestegen om koers te zetten naar Wenen, maar anticorruptiebureau NABU dwong de luchtverkeersleiding om het toestel weer aan de grond te laten zetten. In datzelfde jaar ondertekende president Zelensky een ‘anti-oligarchen wet’ om de invloed van oligarchen in te perken.
Eerder dit jaar werd Kolomoisky’s huis in Dnipro doorzocht in verband met een onderzoek naar fraude en belastingontduiking. In september vorig jaar werd een huis van de oligarch in skiresort Boekovel in het westen van Oekraïne doorzocht en moest hij op het matje komen bij NABU. Zijn invloed in olie- en gasproducent Ukrnafta is hij de facto ook kwijt; Oekraïne heeft onder de staat van beleg in oorlogstijd de volledige controle over het strategische bedrijf overgenomen.
Onduidelijk is wat er nu gaat gebeuren. Volgens Serhiy Lesjtsjenko, adviseur van president Zelensky’s stafchef, heeft Zelensky eerder al het Oekraïense staatsburgerschap van Kolomoisky afgenomen. Geruchten daarover gingen vorig jaar zomer al rond. Kolomoisky is staatsburger van Cyprus en Israël. Oekraïense media schrijven over mogelijke uitlevering aan de Verenigde Staten, waar een lopend onderzoek van de FBI en het ministerie van Justitie zou kunnen resulteren in een aanklacht. Voorlopig blijft Kolomoisky in Oekraïne in voorarrest. Een borgsom van zo’n 500 miljoen hryvnia weigert hij te betalen.
Bronnen: ZN.ua, NV.ua, Kyiv Independent, Interfax-Ukraine