Svjatoslav Vakartsjoek, de zanger van Oekraïne's populairste band, Okean Elzy, reist door Oekraïne om mensen een hart onder de riem te steken. Hij speelt piano op het station in Lviv, zingt op de beroemde Potjomkin Trappen van Odessa, treedt op in de metro voor ondergedoken inwoners van de gebombardeerde stad Charkiv, of duikt op naast de populaire gouverneur van het belegerde Mykolaiv. Roman Kravets interviewde de zanger tussen de bedrijven door voor de Oekrainska Pravda.
Zanger Vakartsjoek met reddingswerkers in Charkiv (foto twitter)
In contact komen met Svjatoslav Vakartsjoek is niet makkelijk. Omdat hij het hele land doorreist, heeft hij vaak slecht bereik op zijn telefoon. De Oekrainska Pravda had een kwartier om de zanger op een tankstation telefonisch te interviewen. ‘Dit is niet het moment voor lange interviews en filosofische overdenkingen. Laten we het kort houden,’ zei hij aan het begin van het gesprek.
Ik volg je op sociale media. Je reist door heel Oekraïne: je was in Lviv, Kyiv, Odessa, Charkiv en Zaporizja. Kan je aan onze lezers uitleggen waar jij je mee bezighoudt?
'Ik probeer zo effectief mogelijk te werken. Het begon ermee dat ik door een militair ziekenhuis werd gevraagd om gewonden te steunen. Toen ik daar aankwam, lieten ze me twee uur niet gaan. Ik sprak met het personeel en de gewonden en zag hoe belangrijk het is om anderen te steunen.
'Op dat moment begreep ik dat dit een van mijn missies zou zijn, dat ik door het land zou reizen en de oorlogsmoraal zou verhogen waar dat nodig is, of gewoon morele steun bieden.
'Dit werk gaat mij goed af, aangezien ik gewend ben om grote aantallen mensen bij elkaar te brengen tijdens concerten. Dat probeer ik nu ook te doen, maar dan met een andere gemoedstoestand en onder andere omstandigheden.
'Tegelijkertijd zorgen we er al meer dan een week voor dat we niet met lege handen aankomen en vervoeren we allerlei hulpmiddelen. Ik kan daar niet te veel over zeggen, maar vaak zijn deze hulpmiddelen duur en moeten ze snel ter plekke zijn.
'We werken hiervoor samen met de autoriteiten in Lviv. Verder worden we ook op verschillende plekken door vrijwilligers geholpen, bijvoorbeeld in Odessa en Lviv. Dat zijn mijn twee grootste bezigheden. Voor de rest volg ik gewoon mijn ziel en improviseer.
Hoe bedoel je?
'Ik plan niets meer van tevoren. Stel je bent ergens heen op weg en je ziet onderweg iets belangrijks dat indruk op je maakt en dat je met iedereen wilt delen. Dan film je dat. Of je voelt dat mensen op het station in Lviv de behoefte hebben om te zingen. Er staat een piano, en ik weet dat het raar zou zijn als ik dan niet even ga zitten om een liedje te zingen. Maar voor je het weet zit je drie kwartier te zingen omdat mensen daar behoefte aan hebben.
'Ik denk dat mensen die het nu moeilijk hebben, vooral burgers en migranten, gewoon elke vorm van morele steun kunnen gebruiken. Ik maak elke dag mee dat mensen me gewoon willen omhelzen als ze me zien.
'Net voordat ik met jou praatte gaf ik een interview aan een Amerikaans televisiekanaal en toen ik live was, kwamen er een paar mensen op me af. Het waren vluchtelingen uit Marioepol. We maakten een praatje. Ze huilden, want ze wisten niet waar ze naartoe moesten. Dan help ik zulke mensen zoveel mogelijk. Alleen al praten maakt het makkelijker voor ze. Volgens mij is dat heel belangrijk. Het is belangrijk om allemaal menselijk tegen elkaar te zijn. En je straalt ook verbondenheid uit als je als bekend persoon met mensen omgaat die het moeilijk hebben. In het begin deed ik alles op intuïtie, maar inmiddels weet ik niet meer wat ik aan moet met alle telefoontjes en verzoeken om langs te komen.
Krijg je veel van zulke telefoontjes?
'Constant. Elke dag vanuit verschillende steden - van gevaarlijke tot veilige gebieden. Maar iedereen heeft gegronde redenen waarom ze die morele steun nodig hebben. Ik probeer geen verzoeken te weigeren. We werken heel veel, we rijden het hele land door. Ik slaap zo’n 3-4 uur per dag. Mijn levensstijl is enorm veranderd in de laatste drie weken, en waarschijnlijk ervaren alle Oekraïners dat nu. Maar het geeft me inspiratie en energie. Ik denk helemaal niet aan materiële zaken of comfort. Ik doe gewoon wat nodig is.
Vakartsjoek treedt op voor ziekenhuispersoneel in Odessa (foto twitter)
Reis je alleen door het land met je band, Okean Elzy, of word je verder nog begeleid?
'We hebben een klein team. Ik wil niet te openlijk over ze praten. Het zijn geen muzikanten, het zijn vrijwilligers die me helpen om mensen morele en materiële steun te bieden.
Aan het begin van de oorlog riep je de Russen op om niet te zwijgen.
'Daar ben ik mee gestopt, want ik heb begrepen dat dat helemaal geen zin heeft. Maar ik heb altijd geloofd dat je tot het laatst toe alle mogelijkheden moet benutten. Ik denk dat de sleutel voor het stoppen van de oorlog ligt bij de verandering van de publieke opinie in Rusland.
'Ik geloof niet dat Poetin uit zichzelf stopt. Ik geloof niet dat sancties hem tegenhouden. Hij is gek geworden. Hij leeft in de waan dat de hele wereld tegen hem is, en hij zal tot het einde toe vasthouden aan zijn plan. Maar als miljoenen Russen ‘nee’ zeggen, dan heeft hij geen keus meer. Of als zijn eigen elite besluit om hem aan te pakken. Maar dat laatste, daar geloof ik niet zo in.
Die miljoenen Russen die in opstand moeten komen, die zijn ook niet te zien.
'Ik zie ze ook niet, nee. Daarom doe ik nog maar zelden een oproep aan het Russische volk. Ik deed het bijvoorbeeld toen ik in Zaporizja gewonde kinderen bezocht. Ik wilde die kinderen in ieder geval aan sommige Russen kunnen laten zien, zodat ze begrijpen waar hun land verantwoordelijk voor is.
'Weet je, we hebben het de hele tijd over Poetin, maar in feite praten we daarmee de Russen goed die onderdeel uitmaken van dit verhaal. Zij lieten Poetin zijn gang gaan, ze kozen hem, prezen hem en steunden hem, ze hebben hem alle grenzen laten overschrijden. Daarom dragen ook zij morele verantwoordelijkheid voor wat er nu gebeurt, en sommigen dragen ook criminele verantwoordelijkheid. Hier kan geen twijfel over bestaan.
'Dat geldt ook voor de mensen die zeggen "wij zijn tegen de oorlog, we hebben ons uitgesproken op Facebook". Ik verwelkom alleen Facebook-posts van Amerikanen, Fransen, Azerbeidzjanen of Moldaviërs, want die helpen ons. Facebook-posts van Russen hebben geen enkel effect, zij hebben een veel sterker wapen in handen wat ze niet gebruiken. Ze zijn hun eigen Rubicon niet overgestoken en willen dat ook niet doen. Ze willen hun comfortabele en stabiele levens niet riskeren en sluiten daardoor hun ogen voor de kindermoorden in Oekraïne.
'God zal hun rechter zijn. Maar ik denk dat velen van hen niet alleen door God zullen worden berecht, maar ook door een tribunaal.
Heeft iemand uit de Russische showbusiness je privéberichten gestuurd om steun uit te drukken en hulp aan te bieden aan Oekraïners?
'Nee. Helemaal niemand.
Vakartsjoeks laatste optreden voor de oorlog, op 22 februari (foto twitter)
Je begrijpt de ziel van het volk heel goed. Hoe verandert de oorlog ons nu?
'Ik denk dat we dankzij de oorlog eindelijk een politieke natie zijn geworden. En dat hebben we heel snel gedaan. En Poetin heeft zich helemaal misrekend toen hij deze oorlog wilde gebruiken om Oekraïne te vernietigen. Poetin kan alleen onze infrastructuur en steden ruïneren en de levens van veel mensen kapotmaken. Maar de oorlog heeft Oekraïne overduidelijk verenigd tot een volk dat nooit zal opgeven en dat zal vechten tot de overwinning. Dat kan nog lang duren. Het zal moeilijk en tragisch zijn. Maar ik twijfel er niet aan dat we zullen winnen en dat we ook eindelijk een politieke natie zullen vormen.
'Ik kan me niet voorstellen dat er na al deze gebeurtenissen nog Oekraïners zijn die zich serieus afvragen of ze patriotten zijn en of ze politiek gezien pro-Oekraïens zijn. Ik denk dat zulke vragen tot het verleden behoren. Het belangrijkste is nu om door te zetten en te overwinnen.
Wat vind je dat we moeten doen met mensen uit de Oekraïense showbusiness die tijdens de oorlog in Rusland zijn blijven wonen en Poetins daden stilletjes steunen? Moet hen het Oekraïense staatsburgerschap worden ontnomen?
'Eerlijk gezegd vind ik dat zo’n bullshit dat ik er niet eens over wil nadenken. Wat wij nu in de eerste plaats nodig hebben zijn serieuze vliegtuigen en luchtafweersystemen zodat we vijandige aanvallen kunnen afslaan. Ten tweede hebben we grootschalige financiële hulp nodig uit het Westen. Ten derde moeten grote internationale bedrijven die miljarden belasting betalen aan de Russische staatskas weg uit Rusland.
'Dat zijn de dingen die mij nu zorgen baren. Het lot van de mensen in de showbusiness interesseert me geen zier.
Laatste vraag: heb jij je concert van aankomende juni in het Olympisch Stadion [met 70.000 zitplaatsen] in Kyiv geannuleerd?
'Ik had een stuk of zeven concerten gepland, in verschillende steden. Ik zeg tegen iedereen dat alle concerten doorgaan als we tegen die tijd hebben gewonnen. Dan zullen het overwinningsconcerten zijn. En we doen er alles aan om te zorgen dat alle Oekraïners bij die concerten aanwezig kunnen zijn.
Maar zelfs als het langer gaat duren komt er een moment waarop al die concerten plaatsvinden. Ik herhaal: het worden overwinningsconcerten. Daar heb ik geen twijfels over.'
Dit interview verscheen in de Oekrainska Pravda.
En hier de registratie van een concert van Okean Elzi op Onafhankelijkheidsdag van 2018.