Zeventien jaar was Olga Misik toen de beroemde foto werd genomen waarop ze een haag van oproerpolitie trotseerde door de grondwet voor te lezen. Dat was op 27 juli 2019, tijdens protesten tegen verkiezingsuitsluiting van de oppositie in Moskou. Op 9 augustus 2020 werd ze opgepakt nadat ze een spandoek had opgehangen en het Openbaar Ministerie met verf had besmeurd uit woede over een zaak tegen 'extremisme'. Sindsdien had ze nachtelijk huisarrest en mocht geen internet gebruiken. Afgelopen week stond Olga met haar vrienden Ivan Vorobjovski en Igor Basjarimov voor de rechter wegens 'vandalisme'. De aanklager eiste twee jaar vrijheidsbeperking. Dit is haar laatste woord. Aanvulling: op 11 mei werd Misik veroordeeld tot 2 jaar en 2 maanden nachtelijk huisarrest (van 22.00 tot 06.00 uur).
De foto van de 17-jarige Olga Misik die de grondwet voorleest werd in 2019 iconisch (foto twitter)
door Olga Misik
Mensen vragen mij vaak of ik niet bang ben. Dat gebeurt vaker in het buitenland dan in Rusland, omdat ze daar het specifieke van ons leven niet kennen, ze kennen de 'zwarte raven' [verwijzing naar de zwarte arrestantenbusjes uit de Stalin-tijd - red.] niet, de arrestaties en de gevangenis zonder reden of aanleiding. Zij weten niet dat wij het gevoel van uitzichtloosheid met de moedermelk hebben ingedronken. En datzelfde gevoel van uitzichtloosheid doet alle angst wegkwijnen, door ons aan te steken met een aangeleerde hulpeloosheid. Wat heeft het voor zin om bang te zijn, als je toekomst niet van jou afhangt?
Ik was nooit bang. Ik voelde wanhoop, hulpeloosheid, verlorenheid, ongerustheid, teleurstelling, een burn out, maar politiek of activisme riepen in mij nooit gevoelens van angst op. Ik was niet bang, toen gewapende bandieten die me bedreigden met de gevangenis 's nachts bij me binnendrongen. Ze wilden me angst aanjagen, maar ik was niet bang. Ik maakte grappen en lachte, omdat ik wist dat ik zou verliezen zodra de glimlach op mijn gezicht zou wegsterven.
Toen ik met die bandieten in hun zwarte raaf door Moskou reed, dacht ik dat dit misschien wel de laatste zonsopgang was die ik in lange jaren zou zien. Ik dacht aan mijn vader, die ik voor het eerst zag huilen, aan mijn moeder, die me in het oor fluisterde: 'niet bekennen', aan mijn broer Igor, die naar mij was toegesneld op de datsja, en die op de grond ging liggen en de vragen van het arrestatieteam negeerde. Ik was verdrietig en bedroefd, maar niet bang.
Ik was niet bang toen ze me in de arrestantencel zetten. Ik was ongerust over Igor, herlas steeds weer een brief van vrienden, maar mijn eigen lot hield me het minst van alles bezig. Dat is heel vreemd, misschien is het een verdedigingsmechanisme - maar al die dagen heb ik geen moment angst gevoeld.
Ik herinner me goed hoe ik op pad ging voor onze actie en mezelf beloofde dat dit de laatste van mijn activistenloopbaan zou zijn, dat ik met politiek pensioen zou gaan en me op de studie zou storten. Ik maakte me zorgen en was ongerust hoe alles zou gaan, maar bang was ik niet. En zelfs toen ik de criminele en civiele wetboeken bestudeerde, met alle precedenten van vergelijkbare acties, was ik niet bang. De nacht was prachtig en ik begreep dat het misschien mijn laatste nacht in vrijheid zou zijn, maar dat joeg me geen angst aan.
Maar sinds de huiszoeking en de laatste 9 maanden voel ik voortdurend angst. Sinds die nacht in de cel heb ik geen nacht rustig geslapen. Elke nacht word ik wakker van ieder geruis, ik verbeeld me voortdurend stappen in de gang te horen, en ik word overweldigd door paniek bij het geknerp van gravel onder de wielen van de auto's achter het raam.
Sinds die nacht in de cel heb ik geen nacht rustig geslapen
Ik denk dat al die angst, die zich de laatste 9 maanden in mij heeft opgehoopt, hier en nu in mijn laatste woord geconcentreerd is, omdat publieke optredens voor mij veel enger zijn dan een vonnis. Mijn pols slaat nu 151 keer per minuut en ik heb het gevoel dat mijn hart ieder moment in stukken kan breken, de rillingen lopen zelfs over mijn hoofdhuid. Iemand zal zeggen dat het onmogelijk is bang te zijn als je weet dat je gelijk hebt. Maar Rusland leert ons om altijd bang te zijn. Het land, dat ons elke dag probeert te doden. En als je buiten het systeem staat, dan ben je eigenlijk al dood.
Misschien was ik ergens ook wel bang, toen ik naar die actie reed. Maar ik begreep dat ik niet anders kon. Ik begreep dat iets anders niet was toegestaan. Dat ik, als ik deze keer zou zwijgen, dat nooit meer zou kunnen rechtvaardigen voor mezelf. Wanneer mijn kinderen mij zouden vragen waar ik was toen dit plaatsgreep, hoe ik dit had kunnen laten gebeuren en wat ik heb gedaan om er iets aan te verbeteren, zou ik geen antwoord hebben. Wat zou ik zeggen? Dat ik een eenmansdemonstratie bij de FSB heb gehouden? Dat is belachelijk. Lief zelfbedrog, dat ik me niet kon veroorloven.
Hoe zit dat met jullie kinderen? Wanneer ze vragen waar jullie waren toen dit plaatsgreep, wat zal dan jullie antwoord zijn? Dat jullie mensen schuldig hebben gevonnist?
Petitie voor de vrijlating van Olga Misik
Natuurlijk was ik bij die actie. Ik heb er geen spijt van en sterker nog: ik ben trots op mijn daad. In feite had ik geen keus en ik moest alles doen wat in mijn macht was en daarom heb ik het recht niet dat te betreuren. En als ik naar het verleden kon terugkeren zou ik het opnieuw hebben gedaan. Als de doodstraf me zou bedreigen zou ik het opnieuw hebben gedaan. Ik zou het keer op keer opnieuw doen, totdat het ergens enige invloed zou hebben. Men zegt dat een herhaling van steeds dezelfde daden in afwachting van een ander resultaat dwaasheid is. Dat betekent dus dat hoop dwaasheid is. Maar stoppen met daden die je als juist beschouwt, als iedereen om je heen ze als zinloos betitelt - dat is aangeleerde hulpeloosheid. Ik ben liever dwaas in jullie ogen, dan hulpeloos in mijn eigen ogen.
Ik ben liever dwaas in jullie ogen, dan hulpeloos in mijn eigen ogen
De beklaagden in de zaak tegen de 'Nieuwe Grootsheid' zeiden die zondag tegen me dat het niet voor niets is geweest. Dat het hen hoop had gegeven. Dat het hun niet onverschillig laat. En zelfs als dat maar voor de helft waar is, dan is het niet voor niets geweest. Als er maar iemand die achter de tralies zit verlichting heeft ondervonden van de steunactie, dan is het allemaal niet voor niets geweest. Dat betekent dat ik niet het recht heb te betreuren dat ik zelf ook achter de tralies kan belanden.
[Onderzoeksrechter] Maslov heeft zelf de spandoeken gezien die tegen hem gericht waren. [Openbaar aanklager] Krasnov heeft persoonlijk geëist een zaak tegen ons te openen. Dat betekent dat onze handschoen is aangenomen. Dat betekent dat ze mij hebben gehoord, Dat betekent dat het allemaal niet voor niets is geweest.
De zaak tegen de 'extremistische' groep 'Nieuwe grootsheid'
Op 15 maart 2018 werden in Moskou op verdenking van extremisme tien (voornamelijk) jonge mannen en vrouwen gearresteerd van de groep 'Nieuwe Grootsheid'. Ze zouden een staatsgreep hebben voorbereid en de grondwet hebben willen annuleren. Ze verspreidden leaflets, hielden discussiebijeenkomsten over politiek bij McDonald's en in een gehuurde flat en hielden schietoefeningen met een karabijn op een fabrieksterrein en in de bossen. Volgens de advocaten was de groep geïnfiltreerd door politiefunctionarissen met provocatieve doeleinden en was zelfs de organisator van de club, Roeslan D., een infiltrant.
'De beklaagden moeten zich verdedigen tegen een linguïstisch abracadabra,' aldus advocaat Maksim Pasjkov. 'Deze zaak heeft niets van doen met het recht of het wetboek van strafrecht. Ze is het resultaat van campagnevoeren van laag allooi. Ieder woord van de aanklacht moet een strict naar de letter der wet geldende betekenis hebben, maar hier is die gedegenereerd tot een vinaigrette van politieke leuzen en hoofdartikelen van kranten van de leidende politieke partij.'
Rondom de zaak, die in Rusland veel aandacht trok, hangt zeer veel mist. Beklaagden zeiden gemarteld te zijn, sommigen bekenden schuld en herriepen dat later weer, een cruciale verdachte werd door het OM uit de wind gehouden. Twee verdachten sneden zich in de cel de polsen door. Later bleek een van de leden van de groep, die in de bossen op de vlucht was voor de autoriteiten, vermoord. De jongste verdachte, Anna Pavlikova, was tijdens haar arrestatie 17 jaar. Uit solidariteit met de beklaagden werd in Moskou een 'Mars van de moeders' gehouden.
Op 6 augustus 2020 werden zeven van hen veroordeeld tot straffen van 4 jaar voorwaardelijk tot 7 jaar strafkamp. Allen ontkenden schuld.
Ontkennen dat ik heb deelgenomen aan de actie zou principeloos zijn. Dat zou al mijn inspanningen, alle angsten en alle leed, alles wat ik bereikt heb, al mijn pijn en woede tot nul hebben gereduceerd. Ik kan mezelf niet dezelfde principeloosheid toestaan, waarin onze onderzoeksrechter en openbaar aanklager leven. Onze onderzoeksrechter zat in zijn werkkamer nog zo op te scheppen over zijn principes, over hoe hij zaken sloot indien er geen corpus delicti voorhanden was, maar in de rechtszaal drukte hij angstig de staart tussen de benen en mompelde onverstaanbaar dat er bepaalde beweegredenen waren die niet van tafel waren. Ik betreur het zeer dat ik hem niet meer zal zien om hem recht in zijn gezicht te zeggen hoezeer ik hem veracht. Ik heb ook grote minachting voor onze jonge openbaar aanklaagster, die veel te jong is voor huichelarij en leugens. Je kunt niet anders dan jullie verachten en ik begrijp niet dat jullie jezelf niet verachten, hoe jullie je naasten in de ogen durven te kijken.
Ik betreur het zeer dat ik de onderzoeksrechter niet meer zal zien om hem recht in zijn gezicht te zeggen hoezeer ik hem veracht
Als jullie mijn gevangenschap verlengen, de argumenten van de verdediging afwijzen en de falsificaties waarmee het OM jullie heeft gevoed slikken, begrijpen jullie precies wat voor misdaad jullie begaan. Jullie beseffen nog beter wat jullie doen dan ik in die noodlottige nacht. Wanneer jullie mij verbieden contact te hebben met de belangrijkste mens in mijn leven, dan weten jullie exact wat jullie doen. Jullie denken dat het humaan is iemand te veroordelen omdat hij op de verkeerde tijd op de verkeerde plek was en met de verkeerde mensen omging. Jullie denken dat jullie een strafzaak kunnen voeren tegen een mens om de eenvoudige reden dat ik van hem houd, en ons vervolgens verbieden contact te hebben. Maar dat kunnen jullie niet. Jullie kunnen mij niet verbieden lief te hebben, jullie kunnen jeugdigheid niet verbieden en nooit zullen jullie vrijheid kunnen verbieden. Jullie zullen de waarheid niet kunnen verbieden.
Jullie zien zelf trouwens ook prima in dat deze rechtszaak voor jullie een veel groter keerpunt is dan voor mij. Omdat ik al lang geleden gekozen heb aan welke kant ik sta. En nu moeten jullie beslissen welk levenspad jullie in zullen slaan. Voor mij hebben al deze uitwisselingen, noch dit vonnis ook maar enige betekenis en zij beslissen niks. U vonnist niet mij, maar uzelf.
Voor mij heeft dit vonnis geen enkele betekenis. U veroordeelt niet mij, maar uzelf
Van binnenuit ziet een fascistisch regime er nooit fascistisch uit. Je denkt, het gaat om onbenullige censuur, bepaalde doelgerichte vormen van repressie, die jullie nooit zullen raken. Maar ik ben vandaag niet degene die voor het gerecht staat. Vandaag nemen jullie geen beslissing over mijn, maar over jullie eigen lot en jullie hebben nog de kans het juiste pad te kiezen. Want jullie kunnen jezelf niet blijven bedriegen. Jullie weten wat hier gebeurt. Jullie weten hoe dit heet. Jullie weten dat er goed en kwaad bestaat, vrijheid en fascisme, liefde en haat en die keerzijden ontkennen is zelfbedrog. Wie nu de kant van het kwaad kiest, heeft voor zichzelf al een plek in de beklaagdenbank gereserveerd. Wie aan dit machtsmisbruik deelneemt, wordt in Den Haag verwacht.
Ik beloof niet dat wij morgen zullen overwinnen, of over een jaar of tien jaar. Maar ooit zullen wij overwinnen, omdat liefde en jeugd altijd overwinnen. Ik beloof niet dat ik dat moment zal meemaken, maar ik hoop heel erg dat jullie het beleven. En jullie belazeren jezelf als jullie beweren dat ik hier sta vanwege onze actie bij het Openbaar Ministerie. Jullie bedriegen jezelf als jullie het in neon oplichtende opschrift 'politieke bestelling' negeren, dat dit hele proces in de schijnwerpers plaatst - dit proces is niet tegen ons gericht, maar tegen het gezond verstand.
Jullie weten waarom ik hier ben. En jullie weten waarom deze twee anderen hier staan - omdat ze mijn vrienden zijn. Jullie weten wat de echte reden is dat ze mij voor de rechter brengen. Om het voorlezen van de grondwet. Om mijn burgerpositie. Omdat ik ben uitgeroepen tot Mens van het Jaar. Om mijn principes. Om mijn optredens. Ik zou zelfs gevleid kunnen zijn door zo'n overduidelijke politieke bestelling, ware het niet dat op dit moment ook zoveel anderen die een mening hebben worden vervolgd.
Alle argumenten die het Openbaar Ministerie aanvoert moeten bewijzen dat ik bij de zaak betrokken ben. Ik zal er niet bij stilstaan dat ze zelfs dat niet professioneel kunnen aanpakken - in de dossiers wordt een dwaze dactyloscopische expertise aangevoerd, terwijl er op mijn kleding nergens enig spoor van verf te vinden was. Jullie hebben dat zelf gezien bij het onderzoeken van het bewijsmateriaal. De aanklager heeft 9 maanden nodig gehad om te bewijzen dat ik aan de actie heb deelgenomen, terwijl ik dat niet eens ontken. Maar wat is de betekenis van die betrokkenheid wanneer er geen corpus delicti is? Wat maakt het uit of ik daar was, als er geen misdrijf is vastgesteld?
Hoewel: we liegen een beetje als we zeggen dat er in deze zaak geen misdrijf is vastgesteld. Er is wel degelijk sprake van een misdrijf, maar dan van de kant van de recherche en het Openbaar Ministerie. En ik hoop erg dat u, kameraad rechter, zich niet schuldig zult maken aan hetzelfde misdrijf.
Hierom dring ik aan op volledige en onvoorwaardelijke vrijspraak en neem geen genoegen met halve maatregelen als afhandeling van de zaak met een gerechtelijke boete. Ik ben overtuigd van mijn onschuld en ben bereid daar compromisloos voor op te komen. En we begrijpen hier allemaal prima de absurditeit van deze zaak: te beginnen met de opsluiting en eindigend met de door de verdediging aangetoonde vervalsingen.
Maar de belangrijkste tegenspraak zit hem niet daarin. Die schuilt hierin dat de vertegenwoordigers van de klagers, enkele getuigen en experts heel veel aandacht vestigen op onze leeftijd, waarbij ze ons gedrag verklaren uit ons adolescentenmaximalisme. De waarheid is dat ieder van ons aanzienlijk volwassener is dan ieder van jullie. Aanzienlijk volwassener dan Krasnov, die, zoals Dmitri volkomen terecht heeft opgemerkt, kinderachtig beledigd was door enkele spandoeken. De waarheid is dat het voor mij heel moeilijk is hier te spreken, maar ik doe het wel en ik kan en zal aanzienlijk meer zeggen en eerlijker spreken dan ieder van jullie, omdat jullie je recht van spreken hebben verspeeld.
De waarheid is dat ieder van ons, ondanks het verbod op bepaalde acties, ondanks de inperking van onze vrijheid, zittend in de cel of in de rechtszaal, met handboeien en een strict arrestantenschema, aanzienlijk vrijer is dan jullie allemaal bij elkaar, omdat er aan die drie jaar hoe dan ook een einde komt en ik, zelfs voor er een einde aan komt, zal blijven zeggen wat ik denk en doen wat ik juist acht. Maar jullie kunnen je dat helaas niet veroorloven.
Weet u, de laatste 9 maanden waten heel zwaar en ik zou ze niet graag overdoen. Ik bleef maar spijt hebben en denken: 'wat als....'. Of: 'het had toch allemaal anders kunnen lopen...' Maar daarmee bedroog ik mezelf, want het had niet anders kunnen zijn. Want op het moment dat ik de Grondwet in handen nam, was mijn toekomst voorbestemd, en ik nam die moedig in handen.
Ik heb een juiste keuze gemaakt en een juiste keuze heeft in een totalitaire staat altijd vreselijke gevolgen. Ik heb altijd geweten dat ze me gevangen zouden zetten, wanneer was slechts een kwestie van tijd. In het boek van Markus Zusak dat ik nu lees, over leven onder een fascistisch regime, staat deze zinsnede: 'U beweert dat u pech hebt gehad, maar u wist al die tijd dat het zo zou lopen'. Deze zin is de ideale beschrijving van mijn strafzaak. Het is geen stommiteit, geen pech, geen toeval, laat staan een misdrijf. Ik wist altijd dat dit zou gebeuren en was er altijd klaar voor. U zult mij nergens mee verbazen.
Ik weet dat we ooit zullen overwinnen, omdat liefde en jeugd altijd overwinnen
Mijn advocaat sprak vandaag over Sophie Scholl en haar geschiedenis heeft raakvlakken met de mijne. Ze werd veroordeeld voor flyers en graffiti, ik voor spandoeken en verf. In wezen veroordeelt men ons beiden voor een gedachtenmisdrijf. Mijn proces lijkt erg op dat van Sophie en het huidige Rusland lijkt erg op het fascistische Duitsland. Zelfs voor de guillotine herriep Sophie haar overtuigingen niet en haar voorbeeld inspireerde mij niet in te stemmen met het stopzetten van de zaak. Sophie Scholl was de belichaming van jeugd, eerlijkheid en vrijheid en ik hoop erg dat ik daarin op haar lijk.
Het fascistische regime [in Duitsland - red.] ging ten onder en zo zal het ook met het fascistische regime in Rusland gaan. Ik weet niet wanneer dat zal gebeuren - over een week, een jaar, een decennium. Maar ik weet dat we ooit zullen overwinnen, omdat liefde en jeugd altijd overwinnen.
Ik wil mijn laatste woord beëindigen met citaten van twee fantastische mensen: Albus Dumbledore [Perkamentus, de oude tovenaar uit Harry Potter - red] en Sophie Scholl. Ik heb vandaag te veel over angst gepraat maar zij spreken zij allebei over het licht. Ik begon met angst, maar eindig met hoop. Albus Dumbledore zei tijdens de oorlog: 'Geluk kun je zelfs in de donkerste tijden vinden, als je maar niet vergeet je tot het licht te wenden'. De laatste woorden van Sophie Scholl voor haar executie waren: 'De zon schijnt nog'.
De zon schijnt inderdaad nog. Door het raam van mijn cel zag ik haar niet, maar ik wist altijd dat ze er was. En als wij ons in deze donkere tijden naar dat licht kunnen wenden - dan komt misschien, al is het maar een klein beetje, onze overwinning naderbij.