Opnieuw speelt deze week op het Eurovisiesongfestival in Kiev de Krim een politieke hoofdrol. En opnieuw betreft het een ruzie tussen Rusland en Oekraïne. Vorig jaar was Rusland verontwaardigd omdat Oekraïne de Krim-Tataarse zangeres Jamala selecteerde, die met haar lied 1944 Stalins deportatie van haar volk bezong. Tot woede van de Russen won Jamala ook nog en daarom is het 62ste festival dit jaar in Kiev.
Dit jaar selecteerde Rusland de gehandicapte zangeres Joelia Samojlova, maar de Oekraïense veiligheidsdiensten weigerden haar een visum te geven omdat ze in 2015 via Russisch grondgebied naar de Krim reisde zonder daarvoor speciale toestemming te vragen. Rusland kreeg nog de optie om Samojlova toch te laten optreden via een satellietverbinding of om een andere kandidaat te sturen, maar besloot zich volledig terug te trekken.
De verontwaardiging in Moskou was groot. De Russische onderminister van Buitenlandse zaken Grigori Karasin noemde het besluit van Oekraïne een ‘schandalige, cynische en onmenselijke daad’. Maria Zacharova, de woordvoerder van Buitenlandse zaken, schreef op Facebook: ‘De huidige Oekraïense autoriteiten laten wederom zien dat het regime besmet is met Russofobe paranoia en nationalistische complexen’. Ze voegde daaraan toe: ‘Blijkbaar is Kiev echt bang voor een fragiel meisje.’
Dat Rusland niet geweten heeft dat Samojlova's bezoek aan de Krim problemen zou opleveren is onwaarschijnlijk. Al meer dan 100 Russische artiesten belandden op de zwarte lijst na 'illegale' bezoeken aan de Krim. De deelnemers aan het songfestival zijn er door Kiev meermaals op gewezen dat er een nieuwe wet is, die niet-Oekraïense burgers de toegang tot Oekraïne weigert, wanneer ze zonder toestemming via niet-Oekraïens grondgebied de Krim hebben bezocht.
Voor een aantal waarnemers, zoals politiek analist Anton Sjechovtsov, is dat aanleiding te veronderstellen dat de keuze voor Samojlova een vooropgezet plan moet zijn geweest. Hij noemt de Russische actie een manoeuvre in de ‘hybride’ oorlogsvoering. Rusland wist dat Samojlova niet zou worden toegelaten. Het nomineerde daarom opzettelijk de vrouw in rolstoel, wetende dat er over het inreisverbod in Europa verontwaardiging zou ontstaan. Het geeft Rusland de kans Oekraïne weer eens openlijk in diskrediet te brengen, aldus Sjechovtsov. Het Kremlin zette Oekraïne klem, want toelating van Samojlova ondermijnt de wet en erkent daarmee de ‘Russische status’ van de Krim, is de redenering.
Vorig jaar wekte Jamala de Russische woede met haar songtekst: ‘Wanneer er vreemdelingen komen, dringen ze je huis binnen. Ze vermoorden jullie allemaal en zeggen We zijn niet schuldig'. Stalin liet in 1944 verschillende Kaukasus-volkeren naar Centraal-Azië deporteren op beschuldiging van collaboratie met de nazi's. Van de 240.000 gedeporteerde Krim-Tataren zijn er volgens de Tataren zelf minstens 100.000 omgekomen. Pas eind jaren 80, met het begin van Gorbstajovs perestrojka, kregen de Krim-Tataren toestemming naar huis terug te keren.
Russische parlementariërs reageerden ontzet op de songtekst en en probeerden de organisatie van het Eurovisiesongfestival te bewegen het lied als 'politiek' te diskwalificeren. Maar het optreden mocht gewoon doorgaan. Dubbel zuur was dat Jamala won, terwijl Rusland, dat vooraf als favoriet werd aangemerkt, op de derde plaats eindigde. Dat het lied van Jamala niet alleen naar de Stalin-tijd verwees, maar tevens kritiek bevatten op de Russische annexatie van de Krim is in Rusland niet onopgemerkt gebleven.
De Krim-Tataren, die zichzelf beschouwen als de oorspronkelijke bewoners van het schiereiland, hebben zich in 2014 direct achter het nieuwe bewind in Kiev geschaard en verwerpen de inlijving van hun grondgebied als een nieuwe daad van agressie van Rusland. Enkele Krim-Tataarse activisten zitten inmiddels in Rusland gevangen.
Joelia Samojlova geeft deze week een concert in Sebastopol, op de Krim. Zaterdag is de finale van het Eurovisiesongfestival in Kiev. Die avond zingt Samojlova het Russische volkslied bij een basketbalwedstrijd in Moskou.