Ruslands oorlog tegen Oekraïne neemt almaar grimmiger vormen aan. De beelden van het platgegooide flatgebouw in de miljoenenstad Dnipro (45 doden en het tellen gaat door) zijn schokkend. Onder experts woedt een debat over de vraag of Oekraïne en Rusland niet naar de onderhandelingstafel moeten worden gedwongen. Rusland-kenners staan daarin opvallend vaak lijnrecht tegenover geopolitici. Poetin wil geen terugtocht, zegt de ene groep. Oekraïne moet zijn eisen matigen, beweert de andere. Laura Starink inventariseert de standpunten.
Jonge vrouw in de restanten van haar huis in Dnipro. op 14 januari geraakt door een Russische raket (foto Hromadske)
door Laura Starink
De Russische oorlog tegen Oekraïne kan nog heel lang duren. De Oekraïners hebben vorig jaar verrassend het initiatief gehad, maar het resultaat is voorlopig dat Poetin alleen maar opschaalt met bombardementen op steden en infrastructuur en eindeloos veel manschappen inzet voor symbolische overwinningen zoals bij Soledar.
In Rusland dreigt een nieuwe massamobilisatie, de economie wordt omgekat tot oorlogsproductie en nu de inkomsten uit gas en olie sterk teruglopen worden grote bedrijven gedwongen tot substantiële bijdragen aan de oorlogskas. Ook Oekraïne kondigt voor dit voorjaar een grote militaire campagne aan.
In Foreign Policy schrijft politicoloog Maxim Samoroekov dat het Kremlin de mobilisatie inmiddels beter op orde zou hebben. Als mensenlevens niet tellen dan heeft de inzet van zoveel mogelijk troepen in de ogen van de Russische machthebbers wel degelijk effect. En hoewel de eerste mobilisatie leidde tot de vlucht van honderdduizenden Russen betekent dat geenszins dat de steun voor de oorlog is verdwenen.
‘Het Russische opleidingssysteem en de populaire cultuur worden gedomineerd door een cultus die militaire roem en belangeloze toewijding aan de verdediging van het moederland verheerlijken', aldus Samoroekov. 'Opiniepeilingen van vóór de oorlog constateerden een opbloei van militaristisch sentiment: het aantal mensen dat denkt dat dienen in het leger ieders heilige plicht is steeg tot meer dan 80 procent, terwijl tweederde van de bevraagde mannen zich bereid verklaarde hun leven op te offeren voor het land. Het verrast dus totaal niet dat zoveel Russen het natuurlijk vinden dat sommige landgenoten moeten sterven aan het front als hun land in oorlog is. In de herfst waren mensen minder geschokt door de mobilisatie zelf, dan door de chaotische en willekeurige manier waarop ze werd uitgevoerd.’
Steeds meer slachtoffers
Hoewel Oekraïne onder de Russische bommenregen nog steeds overeind blijft (uitval van electriciteitscentrales en warmtebronnen wordt zo snel mogelijk gerepareerd) stijgt het dodenaantal rap. Ook de harde gevechten rondom Bachmoet en Soledar in de Donbas kosten ontelbare soldaten het leven. Beide partijen noemen die veldslag, waar al maanden nauwelijks successen worden geboekt, een ‘hel op aarde’.
Oekraïne vecht met vastberadenheid en westerse wapens, Rusland zet op grote schaal artillerie en de macht van het getal in. De door Jevgeni Prigozjin gerecruteerde gevangenen worden in de voorste linies massaal opgeofferd. Er zouden plannen zijn om onder leiding van zijn huurlingenleger Wagner strafbataljons te formeren met soldaten die de oorlog proberen te ontvluchten, een methode die de Sovjets ook in de Tweede Wereldoorlog hebben toegepast.
Volgens de BBC en de Russische website Mediazona zijn via openbare bronnen tot begin januari 2023 11.000 gesneuvelde soldaten uit Rusland met naam en toenaam bekend. In werkelijkheid zal het aantal doden minimaal het dubbele zijn, aldus de BBC, de Oekraïners gaan uit van meer dan 100.000 gedode Russen. Lijsten worden in Rusland niet gepubliceerd, omdat dat ‘de vijand in de kaart speelt’. Ook de Oekraïners zwijgen over hun doden, maar volgens sommige Amerikaanse generaals zijn er aan hun kant net zoveel mensen omgekomen, waaronder vele duizenden burgers.
Warlord Jevgeni Prigozjin viert de overwinning in Soledar in de zoutmijnen, waarop hij volgens sommigen zijn oog heeft laten vallen (foto twitter)
Stop het moorden
Nu het einde van de oorlog niet in zicht is, gaan in het Westen (ook in Nederland) steeds meer stemmen op om de strijdende partijen tot onderhandelingen te dwingen. Er moet een einde komen aan het moorden.
De standpunten van Oekraïne en Rusland zijn onverzoenlijk: president Zelenski presenteerde in november 2022 een tien-punten-vredesplan, waarin Rusland zich geheel uit Oekraïne (inclusief de Krim) moet terugtrekken, de schade moet betalen en zich moet laten berechten voor oorlogsmisdaden.
Voor het Kremlin is het startpunt dat Oekraïne de annexatie van de vier provincies Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson moet accepteren. (Tot op heden zijn de Russen er overigens nog niet in geslaagd die provincies in hun geheel te veroveren; ze bezitten nu ongeveer 15% van het Oekraïense grondgebied).
Westerse experts zijn het grondig oneens over de kwestie. Het ene kamp zegt dat met Poetin onderhandelen geen zin heeft en dat hem nu geen adempauze moet worden gegund om zich te herpakken voor een nieuw lenteoffensief. Alleen een Russische nederlaag kan de terreur van Poetin stoppen.
Het andere kamp is van mening dat praten altijd beter is dan vechten en dat het verdwijnen van Poetin in Rusland, laat staan het uiteenvallen van de Russische Federatie, alleen maar zal leiden tot nog meer chaos in de wereld, een groot risico aangezien kernwapens in het spel zijn. Zo waarschuwde Henry Kissinger op 17 december in The Spectator in een artikel onder de kop How to avoid another world war tegen de herhaling van de blunders van de Eerste Wereldoorlog.
Het grootste obstakel is Poetin
Intussen is een van de grootste obstakels voor vredesbesprekingen Poetin zelf, die een steeds wereldvreemder en geïsoleerder indruk maakt. In september 2022 onthulde persbureau Reuters dat Poetins speciale gezant voor Oekraïne, Dmitri Kozak, vlak voor de invasie met Kyiv een principe-overeenkomst sloot dat Oekraïne uit de NAVO zou blijven. Dat was destijds nog Ruslands belangrijkste casus belli.
‘Na 24 februari [de dag van de invasie] gaf men Kozak carte blanche: hij kreeg het groene licht en beklonk de deal. Toen hij daarmee naar huis kwam zeiden ze hem op te zouten. Alles werd afgeblazen. Poetin veranderde werkende weg gewoon van plan’, zei een van Reuters’ (drie) bronnen in het Kremlin. Het spoort met het verhaal dat in het Kremlin op dat moment praktisch niemand wist waar de president heenwilde.
Kozak was ook aanwezig op de op tv uitgezonden zitting van de Veiligheidsraad, toen Poetin zijn zichtbaar ongemakkelijke naaste adviseurs dwong in te stemmen met de erkenning van de Volksrepublieken Donetsk en Loehansk. Dat toneelstuk, op 21 februari 2022, bleek de opmaat naar de invasie. Na het vertrek van de camera’s zou Kozak Poetin nog van zijn avontuur hebben proberen te weerhouden.
Dmitri Kozak spreekt op 21 februari 2022 Poetins Veiligheidsraad toe. Hier werd de beslissing over de annexatie van 4 Oekraïense provincies afgedwongen (foto Kremlin)
De eerste vredesbesprekingen begonnen al vier dagen na de Russische inval, toen de geplande snelle machtswisseling in Kyiv niet haalbaar bleek. In Belarus en Turkije onderhandelden Russische en Oekraïense delegaties regelmatig over een bestand. Oekraïne kwam met een voorstel waarin het behoorlijke concessies deed aan Moskou.
Zo beloofde het voorlopig buiten militaire bondgenootschappen als de NAVO te blijven en geen kernwapens te ontwikkelen, mits internationale partners borg zouden staan voor de veiligheid en territoriale integriteit van het land. Daarvoor moest een Verdrag worden gesloten, dat zelfs omstreden gebieden als de Krim, Sebastopol en eerder bezette delen van de Donbas voor de korte termijn buiten beschouwing liet. Er was in het voorjaar sprake van een ontmoeting tussen Poetin en Zelenski.
Maar de besprekingen, in Turkije geleid door president Erdogan zelf, sleepten zich voort. Voor Poetin werkte zelfs de verwijzing naar een regeling over de Krim over vijftien jaar als een rode lap op een stier. En de ontdekking van gemartelde en vermoorde Oekraïense burgers in een massagraf in Boetsja, in april, wekte in Kyiv zoveel woede dat de onderhandelingen verzandden.
Al gauw werd duidelijk dat Boetsja geen incident was, maar onderdeel van een beleid dat door experts enkele maanden later genocide werd genoemd. Het Westen begon met grootschalige wapenleveranties. Na de vernietiging van Marioepol werden de vredesbesprekingen half mei afgebroken, met uitzondering van incidentele gevangenenruil en pogingen om de Russische graanblokkade op te heffen.
Toen de kansen voor Oekraïne met het verrassingsoffensief bij Charkiv in september keerden en de Russen werden teruggedreven raakten de gesprekken helemaal uit zicht. De Oekraïners hadden er geen belang bij. Pas na de herovering van Cherson op de Russen, half november, begon het Kremlin signalen af te geven dat de vredesbesprekingen konden worden hervat. Maar de voorwaarde dat de vier geannexeerde provincies niet op tafel liggen, maakte onderhandelingen op voorhand kansloos.
Rusland-kenners versus geopolitici
Wat opvalt aan de discussie over het beëindigen van de oorlog is dat Rusland-kenners vaak lijnrecht tegenover meer algemeen gespecialiseerde internationale-betrekkingen-deskundigen staan. De eersten hebben, met hun grote kennis van de regio, aanzienlijk minder vertrouwen in de onderhandelingsbereidheid van Poetin en zijn allergisch voor de gelijkstelling van de VS en Rusland als twee kemphanen die strijden om invloed in de wereld.
Journalist en kenner van Rusland, Oekraïne en Polen Anne Applebaum, auteur van Red Famine; Stalin's War against Ukraine, Gulag en Twilight of Democracy, was al in mei vorig jaar duidelijk over de strategie die het Westen moet kiezen. In The Atlantic schreef ze: 'Het doel van het Westen moet niet zijn Poetin een uitweg te bieden; ons doel, ons eindspel moet een nederlaag zijn. In feite is de enige oplossing die enige hoop biedt op langdurige stabiliteit in Europa een snelle nederlaag, of zelfs, om Macron's term te gebruiken: vernedering. In werkelijkheid moet de Russische president niet alleen stoppen met vechten; hij moet erkennen dat de oorlog een verschrikkelijke vergissing was, die nooit meer herhaald mag worden. Sterker nog, de mensen om hem heen - de leiders van leger, veiligheidsdiensten, de zakenwereld - moeten tot dezelfde conclusie komen. En uiteindelijk moet ook het Russische publiek daarmee instemmen.' Applebaum is nog steeds die mening toegedaan.
Een Amerikaanse expert die voor onderhandelingen pleit is Barry Posen, professor internationale betrekkingen aan het Amerikaanse MIT in Cambridge. In het artikel Russia’s Rebound in Foreign Affairs van 4 januari 2023 wijst hij erop dat Rusland van zijn fouten heeft geleerd en nu mikt op een uitputtingsoorlog die ontelbare slachtoffers zal eisen en die Oekraïne moeilijk kan winnen.
Verrassend is Posens lof voor de in zijn ogen briljant bijtijdse terugtrekking van de Russische troepen uit Cherson, met Marioepol de enige betekenisvolle provinciale stad die Rusland had veroverd. Een ander zou dat een gevoelige nederlaag noemen. Opmerkelijk is ook zijn enthousiasme over de effectiviteit van Ruslands bommenoffensief op de infrastructuur, een middel van de botte bijl.
Posens advies: ‘Als ze wilden, zouden de VS een diplomatieke strategie kunnen ontwikkelen om het maximalistische denken in zowel Oekraïne als Rusland te verminderen. Maar tot op heden hebben ze weinig belangstelling getoond om zelfs maar te proberen de twee partijen naar de onderhandelingstafel te dwingen. Mensen in het Westen die zo’n diplomatieke inspanning aanbevelen worden regelmatig neergesabeld. Als deze bloedige, kostbare en riskante patstelling nog een jaar voortduurt, zal dat wellicht veranderen.’
Het flatgebouw in Dnipro dat op 14 januari 2023 met de grond gelijk werd gemaakt. Vooralsnog 20 doden en 40 vermisten, still counting (foto twitter)
Posens artikel riep onmiddellijk de woede op van, onder meer, de Britse Rusland-expert Sam Greene, tot voor kort directeur van het gezaghebbende King’s College. Greene valt over Posens formulering over het ‘maximalistische denken in Rusland en Oekraïne’.
Barry Posen: ‘De VS moeten een diplomatieke strategie ontwikkelen om het maximalistische denken in Oekraïne en Rusland te verminderen'
‘Als je hem er met klem naar zou vragen’, aldus Greene, ‘ben ik er vrij zeker van dat professor Posen het niet zou wagen de afwezigheid van een binnenvallend leger op je grondgebied en van raketten die neerdalen op je steden moreel of zelfs maar politiek gelijk te stellen aan de ongevraagde aanwezigheid van je eigen leger op het grondgebied van een ander. En toch is dat wat dit artikel betoogt: hij wil dat de VS het probleem oplossen dat zowel Rusland als Oekraïne te veel willen.’
Daarmee, zegt Greene, legt hij de bal bij Oekraïne. Kennelijk hoopt Posen dat Poetin, als Oekraïne signalen afgeeft dat het een deel van zijn grondgebied aan Rusland wil afstaan, zich daarmee tevreden zou kunnen stellen. ‘Het probleem met deze aanname is dat er geen spat van bewijs voor is.’
Noch Posen, noch John Mearsheimer (Amerikaanse appeaser van het eerste uur) en huns gelijken nemen ooit de moeite zich te verdiepen in de Russische politiek of besluitvorming, schrijft Greene. Zij grossieren in abstracte theorieën over internationale betrekkingen, waar alles draait om nationale veiligheid.
‘De mensen die Rusland werkelijk analyseren zien echter een heel ander beeld, namelijk dat de veiligheid van het regime belangrijker is dan nationale veiligheid. Aangezien Poetins calculaties over de oorlog sterker bepaald worden door binnenlandse politiek dan door internationale betrekkingen is de kans dat buitenstaanders, of ze nu in Washington of Kyiv zitten, hem tot een deal kunnen verlokken verwaarloosbaar klein,’ zegt Greene.
Erdogan organiseerde in het voorjaar van 2022 in Istanboel en Antalja vredesbesprekingen
De tweede redenering van Posen waar Greene principieel bezwaar tegen heeft is dat de VS Oekraïne moeten ‘aanmoedigen’ om grondgebied en burgers aan Rusland af te staan. ‘Als hij “aanmoedigen” zegt bedoelt hij eigenlijk “dwingen”.’ Dit vindt Greene ridicuul.
‘Wat begint als een argument dat voortkomt uit het verlangen om Amerika’s geopolitieke ambities in te snoeren mondt uit in een redeneertrant van adembenemend imperialisme: professor Posen geeft Washington het recht om te beslissen hoe een souverein land de levens, de vrijheid en het democratisch stemrecht van zijn eigen burgers moet waarderen,’ aldus Greene.
Duitse stemmen in het koor
Ook in Duitsland is volop discussie over de oorlog. Waar Rusland-experts het weifelende beleid van bondskanselier Olaf Scholz fel bekritiseren (wapenleveranties zijn too little, too late) wijzen zij ook op het manco dat Duitsland zijn schuldgevoel voor de Tweede Wereldoorlog uitsluitend op Rusland richt, terwijl juist Oekraïne en Belarus de grootste klappen van de Duitse troepen te verduren hebben gekregen.
Zo zegt Rusland-kenner Stefan Meister van de Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik: ‘Duitsland heeft decennialang zijn onmiskenbare schuld tegenover miljoenen Sovjet-slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog in de eerste plaats op Rusland gefocust, waarbij post-Sovjet-staten met hoge slachtofferaantallen zoals Oekraïne en Belarus totaal werden genegeerd. Er moet een gedifferentieerd begrip ontstaan voor het feit dat meerdere volkeren binnen de Sovjet-Unie onder de Duitse aanvalsoorlog hebben geleden en dat het onrecht van destijds niet vergeleken mag worden met het huidige Russische onrecht tegen Oekraïne.’
Meister maakt in een heldere analyse voor DGAP gehakt van het Duitse naoorlogse Ruslandbeleid van ‘Wandel durch Handel’, waarna hij constateert dat het Poetin-regime niet te redden is en alleen een democratisering van Rusland nieuwe mogelijkheden kan creëren voor samenwerking met het Westen.
'De Duitse politiek heeft lang aangenomen dat men economisch en met energiepolitiek kon handelen en daarbij de geopolitieke gevolgen van dat handelen kon negeren. Maar dit is met een speler [Poetin] die op de eerste plaats in termen van geopolitiek en veiligheidspolitiek denkt niet mogelijk, aangezien onze handelingen in een andere contekst geïnterpreteerd werden. Tegelijkertijd heeft de Russische leiding in de eerste plaats geprobeerd het afdrijven van Oekraïne in de richting van Arlantische structuren te verhinderen. Onwetendheid over deze geopolitieke concurrentie veroorzaakte dat Duitse en Europese eliten de Russische oorlog tegen Oekraïne niet hebben zien of willen aankomen,' aldus Meister.
In Boetsja werden de eerste bewijzen van het opzettelijk vermoorden van burgers gevonden. Er zouden er vele volgen.
‘Ruslands agressieoorlog tegen Oekraïne heeft de fundamentele aannames van de Duitse buitenlandse en veiligheids-politiek vernietigd’, concludeert Meister. Het beleid van ‘Russia First’ moet worden ingeruild voor ‘Ukraine First’.
Dat wil niet zeggen dat het contact met Rusland moet worden verbroken. ‘Hoofddoel blijft de beëindiging van de oorlog tegen Oekraïne. Rusland moet zich terugtrekken uit de bezette gebieden en fundamentele principes van volkenrecht zoals de acceptatie van de territoriale integriteit en souvereiniteit van zijn buren respecteren.’
Stefan Meister: Het beleid van ‘Russia First’ moet worden ingeruild voor ‘Ukraine First’
Ook Sabine Fischer, Rusland-expert van de Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP), vertolkt in het artikel Peacetalks between Russia and Ukraine: Mission Impossible grote scepsis over onderhandelingen. Ze legt gedetailleerd uit hoeveel pogingen tot onderhandelingen er al sinds 2014 zijn mislukt.
Het onuitvoerbare december-2021-ultimatum van het Kremlin aan het Westen van december 2021 (Oekraïne geen lid van de NAVO en de facto een terugkeer naar de situatie van vóór de uitbreiding van de NAVO met Oost-Europese staten) liet direct zien dat Rusland helemaal niet in onderhandelingen was geïnteresseerd.
‘Rusland vroeg niets minder dan de verdeling van Europa in Russische en Amerikaanse invloedssferen en een “oplossing van de Oekraïense kwestie” over de hoofden van de Oekraïners heen,’ aldus Fischer. Ruslands eisen kwamen neer op totale capitulatie van Oekraïne, regime change en het opheffen van de Oekraïense staat. Desalniettemin was Zelenski bereid tot onderhandelingen, schrijft Fischer.
Gesneuvelde Russische soldaten worden door Oekraïners in koelwagons geladen
Vermeldenswaard is in dit verband dat Volodymyr Zelenski in 2019 onder meer tot president werd gekozen omdat hij beloofde een einde te maken aan de oorlog in de Donbas, die in acht jaar tijd meer dan 14.000 doden had gekost. Hij verweet zijn voorganger Petro Porosjenko daar nooit serieus zijn best voor te hebben gedaan. Maar ook hij liep snel stuk op de onbetrouwbaarheid van de Russen.
Na enkele spectaculair gebrachte uitwisselingen van krijgsgevangenen kwam ook Zelenski met Poetin geen steek verder. De Russen bleven in de Donbas, Oekraïne kreeg de zeggenschap over 400 km van zijn landsgrens niet terug. Het grootste struikelblok bij de onderhandelingen in de vredesakkoorden Minsk-I en II bleef Ruslands ontkenning dat het een militaire rol speelde in de oorlog in de Donbas, een vaststaand en goed gedocumenteerd feit.
Pleidooi voor shuttle diplomatie
Een van de wel goed geïnformeerde mensen in het kamp der onderhandelaars is Wolfgang Sporrer, die voor de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) jarenlang door Oekraïne reisde - maar niet had verwacht dat Poetin dit avontuur zou aandurven.
In een interview stelt hij voorop dat de oorlog een eenzijdige daad van agressie van Rusland is. ‘Rusland had niet hoeven aanvallen. De overval op Oekraïne was een volledig illegale, unilaterale, niet-uitgelokte en zonder druk van buiten genomen beslissing. De voorstelling dat deze oorlog onafwendbaar was en vroeger of later sowieso was uitgebroken is onzin.’
Maar dat de situatie zich zo duidelijk in het voordeel van Oekraïne gewijzigd heeft, biedt volgens Sporrer kansen. ‘Rusland zal zich nu met veel minder tevredenstellen dan aan het begin van de oorlog. En Oekraïne eist nu meer dan het op 24 februari in ruil voor een beëindiging van de vijandelijkheden vroeg.’
De fout die strijdende partijen meestal maken is dat ze het alleen willen hebben over een eindresultaat, zegt Sporrer. Maar succesvolle onderhandelingen bestaan juist bij de gratie van kleine stappen middels geheime shuttle-diplomatie, over gevangenenuitruil, de graandeal, de bescherming van kerncentrales.
Vervolgens geeft hij echter toe dat dat op dit moment schier onmogelijk lijkt: met wie moet het Westen onderhandelen als Poetin zelfs voor zijn trouwe vazallen onbenaderbaar en onvoorspelbaar is geworden?
‘Inderdaad is de diplomatie in Rusland nu een farce’, zegt Sporrer. ‘Ik geloof dat het ministerie van Buitenlandse Zaken bij de beslissingen van het Kremlin praktisch geen rol meer speelt en de diplomatie bij de voorbereiding van de oorlog is genegeerd.’ Volgens Sporrer is dat trouwens al acht jaar het geval.
Zo achterdochtig is Poetin dat hij bij de begrafenis van de leider van de Russische deelrepubliek Basjkirië, op 14 januari, alle bewakers en omstanders bij de baar liet verwijderen (foto Kremlin)
Waffenstilstand jetzt!
In Duitsland worden met regelmaat oproepen tot wapenstilstand gedaan. Zo publiceerden afgelopen zomer 70 Duitse intellectuelen in Die Zeit de open brief Waffenstilstand jetzt! Een Oekraïense overwinning door de herovering van het verloren gebied achtten de schrijvers irreëel en dus moet het Westen stoppen met massale wapenleveranties, die niet alleen in Oekraïne maar wereldwijd honger, prijsstijgingen en destabilisering veroorzaken. Oekraïne mag niet tot capitulatie worden gedwongen, maar wel tot de onderhandelingstafel.
‘Daarbij hoort de erkenning dat de westelijke actoren geen belang hebben bij een voortzetting van de oorlog en hun strategieën daaraan zullen aanpassen.’ Economische sancties en wapenleveranties moeten worden ingebed in een ‘strategie van de-escalatie gericht op het bereiken van een wapenstilstand’, aldus de briefschrijvers, onder wie Jakob Augstein, Svenja Flaßpöhler, Josef Haslinger, Alexander Kluge, Richard David Precht, Ilija Trojanow, Harald Welzer en Juli Zeh.
De Rusland- en Oekraïnekenner Karl Schlögel noemde in een interview in Der Tagesspiegel van afgelopen maand dit soort oproepen tot onderhandelingen dwaas. ‘De overbekende [Duitse] intellectuele gemeenschap staat op het punt zich op te heffen’, aldus de auteur van veelgeprezen boeken als Terreur en droom. Moskou 1937, Steden lezen, Die Mitte liegt Ostwärts en Ukraine.
Karl Schlögel: 'De oproep tot onderhandelingen wijst op totale onkunde over de situatie'
‘Sommigen vluchten in de wereld van gisteren, die ze niet willen verlaten. Ze zweren bij de ontspanningspolitiek van weleer en klampen zich vast aan een horizon die is verdwenen. Ze weigeren een nieuwe realiteit onder ogen te zien. De oproep tot onderhandelingen wijst op totale onkunde over de situatie'.
Schlögel fulmineert tegen de ‘cocktail uit Poetins orthodoxe pseudo-vroomheid, het uitdelen van medailles aan de verantwoordelijken van massamoorden als in Boetsja, de terreur, de avond aan avond uitgezonden haatprogramma’s op de Russische televisie met een onvoorstelbaar vocabulair en de schaamteloosheid waarmee gelogen wordt’. Zolang deze culturele hegemonie in Rusland niet is gebroken, ‘zolang de maatschappij Poetins waanzin volgt en zijn imperiaal-volkse opvattingen deelt, zal het regime niet ter discussie worden gesteld.’
'Nu we getuige zijn van het einde van de negende maand van de grootste en wreedste oorlog in Europa sinds 1945, is het slechtste wat we voor vrede op ons continent kunnen doen druk uitoefenen voor vredesonderhandelingen met Vladimir Poetin, schreef Europa-kenner Timothy Garton Ash in november in The Guardian. 'Het beste wat we kunnen doen voor vrede is onze militaire. economische en humanitaire steun voor Oekraïne vergroten, zodat het op een zekere dag kan onderhandelen vanuit een positie van kracht.'
Begin 2023 heeft de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba de VN gevraagd om eind februari een vredestop te beleggen, waarvoor Rusland niet hoeft te worden uitgenodigd. De VN hebben het voorstel gereserveerd in ontvangst genomen.
Eenzame roep om vrede in het Siberische Komsomolsk aan de Amoer (foto twitter)