Terwijl de delegaties in Istanboel voorzichtig optimistisch uit de vredesonderhandelingen kwamen, was er van verminderde militaire activiteit in Oekraïne geen sprake. Rusland zegt zich voorlopig te concentreren op de 'bevrijding van de Donbas'. Oekraïne kwam met een tien-puntenplan waarin het belooft 'neutraal' te blijven, mits er internationale beschermheren te vinden zijn die Russische agressie in de toekomst gaan voorkomen.
Russische delegatieleider Vladimir Medinski en Oekraiense delegatieleider David Arachamia in Istanboel (foto presidentiële administratie Zelenski)
door onze redactie
Oekraïne heeft op 29 maart bij onderhandelingen met de Russen in Istanboel een tienpuntenplan gepresenteerd dat de veiligheid van het land na beëindiging van de invasie moet garanderen. Omdat lidmaatschap van de NAVO voorlopig onhaalbaar is (Rusland en het Westen zijn beide tegen), accepteert Oekraïne de neutraliteit die overigens ook nu in de grondwet is vastgelegd.
Maar die neutraliteit moet omkleed worden met veiligheidsgaranties, om agressie van Rusland in de toekomst te voorkomen. Een aantal landen zal verzocht worden om toe te treden tot een verdrag dat hen vraagt militaire steun te geven wanneer Oekraïne opnieuw zou worden aangevallen. Het lijkt een variant op art. 5 van het NAVO-handvest, dat stelt dat NAVO-lidstaten een medelid te hulp schieten als het wordt aangevallen.
De Russische delegatie zal dit plan aan Poetin voorleggen, maar het is zeer de vraag of hij het zal accepteren. Even kwestieus is of er genoeg westerse landen bereid zullen zijn middels een verdrag te beloven Oekraïne militair te hulp te schieten als het in zijn voortbestaan bedreigd wordt. China en Groot-Brittannië hebben al bedankt voor de eer.
De leider van de Russische delegatie, Vladimir Medinski, noemde de onderhandelingen 'constructief' en kondigde aan dat Rusland twee stappen zet ter 'de-escalatie' van de situatie. Van demilitarisering en denazificering van Oekraïne wordt door de Russen niet meer gerept. Medinski stelde voor een ontmoeting tussen Poetin en Zelenski te agenderen (een doorbraak) en de militaire acties rondom Kyiv en Tsjernigiv te verminderen. Even later verklaarde hij echter dat er geen sprake was van een 'staakt-het-vuren'. En het Kremlin heeft bij monde van woordvoerder Dmitri Peskov juist laten weten dat het weinig constructiefs kan ontdekken in de voorstellen van de Oekraïners.
Eerder op de dag kondigde de Russische staatssecretaris van Defensie en generaal Aleksandr Fomin aan: 'Nu de onderhandelingen een praktische fase ingaan, heeft het Russische ministerie van Defensie besloten de militaire activiteit in de richting van Kyiv en Tsjernigiv drastisch te reduceren.' Daarvan is ook nog niets te merken: in de nacht van 30 maart, aldus de burgemeester van Tsjernigiv, is het aantal raketaanvallen op zijn stad alleen maar geïntensiveerd. 25 mensen raakten gewond. Ook in Kyiv was de nacht na Istanboel buitengewoon onrustig. Veel militair analisten verwachten dat Rusland tactisch zal terugtrekken om zich te hergroeperen na de grote verliezen, om vervolgens een nieuw offensief in te zetten.
Ook Minister van Defensie Sjojgoe, lang uit beeld, verklaarde dat de Russische 'militaire operatie' zich nu voorlopig gaat concentreren op de bevrijding van de Donbas, wat in zijn woorden altijd het doel van de operatie is geweest. Dat de terugtrekking van de troepen vooral is ingegeven door de enorme verliezen die het Russische leger lijdt, werd niet vermeld. Volgens militair analisten heeft Rusland in Oekraïne nu een frontlijn van 1800 km, die ze onmogelijk kan verdedigen.
Van verminderde militaire activiteit is intussen nog geen spoor, in de nacht volgend op de bijeenkomst in Istanboel ging overal in Oekraïne het luchtalarm weer af en ongeveer gelijktijdig met de besprekingen bombardeerde Rusland het gemeentehuis van Mykolajiv, waarbij tien mensen gedood werden. Bij toeval was de extreem populaire gouverneur Vitali Kim niet op kantoor. Mykolajiv aan de Zwarte Zee is cruciaal voor de verovering van Odessa.
Poetin weigerde in een telefoongesprek met de Franse president Macron intussen om toestemming te geven voor een humanitaire corridor onder auspiciën van Frankrijk, Israel en Italië. Hij zou erover nadenken.
Volgens minister van Defensie Sjojgoe, lang uit beeld, verloopt de militaire operatie geheel volgens plan (foto screenshot Rossia 1)
Tienpuntenplan van Kyiv
In het tienpuntenplan belooft Oekraine buiten militaire bondgenootschappen als de NAVO te blijven en geen kernwapens te ontwikkelen, mits internationale partners borg zullen staan voor de bescherming van de veiligheid en territoriale integriteit. Daartoe moet een Verdrag over Veiligheidsgaranties voor Oekraïne worden gesloten. Als mogelijke beschermheren noemt het plan Rusland, Groot-Brittannië, China, de VS, Frankrijk, Turkije, Duitsland, Canada, Italië, Polen of Israël. Die veiligheidsgaranties strekken zich niet uit over omstreden gebieden als de Krim, Sebastopol en delen van de Donbas.
Behalve neutraliteit belooft Oekraïne ook af te zien van het stationeren van buitenlandse troepen. De beschermheren dienen zich in te zetten voor Oekraïnes lidmaatschap van de Europese Unie.
De beschermheren verplichten zich Oekraïne te hulp te schieten wanneer het zich, conform art. 51 van het VN Charter, rechtmatig verdedigt tegen agressie van buitenaf. Die hulp kan bestaan uit 'het sluiten van Oekraïnes luchtruim, wapenleveranties, de inzet van troepen om Oekraïnes veiligheid als permanent neutrale staat te herstellen en handhaven.'
Oekraïnes neutrale status zal in een referendum worden voorgelegd aan de bevolking.
Over de Krim en Sebastopol zal de komende 15 jaar worden onderhandeld. Beide partijen verplichten zich in die periode geen geweld te gebruiken, maar uitsluitend diplomatieke middelen te benutten. Onderhandelingen over een staakt-het-vuren, terugtrekking van troepen en uitwisseling van krijgsgevangenen worden voortgezet. De staatshoofden van Rusland en Oekraïne komen bijeen om dit plan te ondertekenen.
Russian positions on March 25 (source Institute for the Study of War)
Fase twee van de oorlog?
Op 25 maart nam kolonel-generaal Sergej Roedskoj van de Generale Staf op een persconferentie in Moskou al een voorschot op 'fase twee' van de oorlog. Hij benadrukte dat het doel van de 'speciale militaire operatie' altijd is geweest de benarde bevolking van de Donbas te hulp te schieten. Daarvoor stonden twee opties open:
'De eerste was ons te beperken tot het grondgebied van de Volksrepubliek Donetsk (DNR) en de Volksrepubliek Loehansk (LNR) binnen de grenzen van de regio's Donetsk en Loehansk, zoals is vastgelegd in de grondwetten van de republieken.' Omdat het Russische leger dan continu geconfronteerd zou worden met verse troepenaanvoer uit Oekraïne koos men voor de tweede optie: 'in actie komen in het hele grondgebied van Oekraïne met maatregelen om het land te demilitariseren en denationaliseren.' Die keuze is de juiste gebleken, verzekerde de generaal, en wordt strict volgens de richtlijnen van de Generale Staf uitgevoerd.
De Russische Generale Staf heeft kennelijk besloten dat enige uitleg moet worden geboden aan de bevolking over de omvang van de 'militaire operatie' die allang niets meer heeft van een beperkte snelle actie. Dat begint immers ook tot de Russen na meer dan een maand oorlog door te dringen. De generaal legde dat als volgt uit:
'Offensieve acties door de troepen van de Russische Federatie worden uitgevoerd in verschillende richtingen. Het gevolg daarvan is dat de Russische troepen Kyiv, Charkiv, Tsjernigiv, Soemy en Mykolajiv hebben geblokkeerd. De regio Cherson en het grootste deel van de regio Zaporizje zijn onder onze complete controle.' Dat die steden heftig worden gebombardeerd, waarbij vele burgerslachtoffers vallen, wordt niets gezegd. Dat Marioepol totaal in de as is gelegd door de Russen blijft onvermeld.
De Russische bevolking, aldus de generaal, vraagt zich misschien af waarom wij die steden belegeren. (Op de Russische televisie dringen steeds meer beelden door van met de grond gelijkgemaakte steden).
Welnu: 'Deze acties worden uitgevoerd om de militaire infrastructuur, materieel en personeel van de Oekraïense strijdkrachten zoveel schade toe te brengen, dat het ze niet alleen onmogelijk wordt gemaakt hun legereenheden in de Donbas te versterken maar dat ook niet meer kunnen doen totdat het Russische leger de gebieden van de DNR en LNR uiteindelijk heeft bevrijd.'
'Aanvankelijk waren wij niet van plan hen aan te vallen, om verwoesting te voorkomen en slachtoffers onder personeel en burgerbevolking te voorkomen', aldus de generaal, die niet uitsluit dat er toch doden gevallen zijn. Nu die fase van de operatie is afgerond, komt de 'bevrijding van de Donbas' weer centraal te staan. Dat gaat voorspoedig: de LNR heeft al 93% van het grondgebied veroverd, en de DNR 54%.
Het pr-plan is duidelijk: de eerste overwinning op de Oekraïense neonazi's kan op 9 mei, tijdens de militaire parade ter herdenking van de overwinning op nazi-Duitsland, triomfantelijk aan den volke worden gepresenteerd.
Oekraiense soldaten na de bevrijding van het dorp Roednitske (foto twitter)
Het lijkt erop dat de Russische legerleiding zo aan de vooravond van de onderhandelingen in Istanboel alvast het initiatief nam genomen om een sluitende verklaring te leveren over het verloop van de oorlog, die de Russische bevolking moet geruststellen over de omvang van de oorlog. Of dat afdoende is, blijft de vraag. Op de staatstelevisie zijn steeds meer mismoedige geluiden te horen van analisten die erkennen dat Rusland zich heeft vergist in de eensgezindheid en Russofobie van de Oekraïners. 'Deze operatie zou weleens 30 tot 40 jaar kunnen gaan duren', verzuchtte een van hen.
Intussen erkennen de Russen dat 1300 Russische soldaten in de oorlog zijn omgekomen. De Amerikanen schatten het aantal gesneuvelde Russen op tussen de 5.000 en 10.000. De Oekraïners melden meer dan 17.000 dode Russen en klagen dat ze de lichamen niet kunnen repatriëren, omdat Rusland zijn zonen niet in ontvangst wil nemen.