Na nationale stakingsdag in Armenië lijkt regeringspartij bakzeil te halen

Na een chaotische dag vol stakingen en demonstraties in Armenië heeft partijleider Vagram Bagdasaryan van de Republikeinse Partij gezegd bij de volgende stemronde, op 8 mei, geen eigen kandidaat voor het premierschap meer naar voren te schuiven en de kandidaat te steunen die door eenderde van het parlement wordt gesteund. De kans is groot dat dat oppositiepoliticus Nikol Pashinyan zal zijn.

Nikol Pashinyan (42) riep de Armeniërs op tot een nationale staking, nadat het parlement in Jerevan hem op 1 mei niet koos tot de nieuwe premier van het land. Na urenlange debatten stemden gisteren 55 parlementsleden tegen en 45 voor Pashinyan. De stemmen van de Republikeinse Partij HHK van de op 23 april na twee weken straatprotesten afgetreden premier Serzh Sargsyan gaven de doorslag.

'Armenië zal op 8 mei een premier hebben. De Republikeinse Partij zal niet haar eigen kandidaat naar voren schuiven en zal de kandidaat steunen die eenderde van het parlement zal voorstellen,' zei Bagdasaryan na beraad met zijn fractie. 

pashinyanNa de stemming in het parlement sprak de verslagen Pashinyan zijn aanhangers op het Plein van de Republiek toe.

Tijdens de debatten, die veel belangstelling trokken, zei Pashiniyan dat de Republikeinse Partij 'zichzelf te grond had gericht' door 'oorlog te ontketenen tegen zijn eigen volk' en te weigeren zijn kandidatuur te steunen. 'De pogingen van de Republikeinse Partij om deze stemming te fnuiken zal een politieke tsunami veroorzaken,' aldus Pashinyan. De Republikeinen verklaarden Pashinyan te onervaren te vinden voor het ambt van premier. De stemming werd live op grote tv-schermen gevolgd op het Plein van de Revolutie door tienduizenden mensen, die de uitslag met boegeroep begroetten.

Op 8 mei volgt een tweede stemronde. Als die onbeslist eindigt moeten in het land van 3 miljoen inwoners nieuwe parlementsverkiezingen worden uitgeschreven. Pashinyan heeft al aangekondigd dat hij vindt dat hij dan de enige aangewezen persoon is om een overgangsregering te leiden. De leider van de tot voor kort regerende Republikeinse Partij Baghdasaryan en Pashinyan hebben al aangegeven dat ze voor de tweede ronde onderhandelingen zullen voeren.

armenie demonstratiesMassademonstraties leidden tot onverwachte regeringscrisis

De oppositieleider, die tot voor kort een marginale figuur was in de Armeense politiek, benadrukte dat het protest vreedzaam moet blijven en vroeg de demonstranten een blokkade van het internationale vliegveld Zvartnots bij Jerevan op te heffen. Ook leger, politiediensten en ambulances mogen geen strobreed in de weg worden gelegd, aldus Pashinyan.

Pashinyans partij Jelk heeft 9 zetels in het 105 leden tellende parlement. De aanleiding tot de 'fluwelen revolutie' was onvrede met de 'rokade' van Sargsyan, die zich na twee presidentstermijnen tot premier liet benoemen. Dezelfde wisseltruc werd in 2008 en 2012 in Rusland toegepast door Vladimir Poetin en Dmitri Medvedev. Demonstranten eisen een einde aan het corrupte bewind van de 'Karabach-clan', de oligarchen en politici van de Republikeinse Partij die de afgelopen twintig jaar in Armenië aan de macht zijn geweest.

Het christelijke Armenië heeft al sinds Gorbatsjovs perestrojka en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een militair conflict met het veel welvarender islamitische Azerbajdzjan om de betwiste enclave Nagorny Karabach (150.000 inwoners). De door Armeniërs bewoonde regio behoorde in de sovjet-tijd bij Azerbajdzjan, maar na een tweejarige oorlog wist Armenië het gebied te veroveren. In 1994 volgde een wapenstilstand, maar de oorlog laaide verschillende keren weer op. Bij de laatste gevechten, in 2016, kwamen 200 mensen om, voornamelijk militairen.

De vrees bestaat dat Azerbajdzjan gebruik zal maken van de politieke onrust in het buurland. Er zouden al troepenbewegingen zijn gesignaleerd. Armenië is militair en economisch sterk afhankelijk van het eveneens christelijke Rusland, dat zich opstelt als zijn beschermheer op de Kaukasus en tegelijkertijd de betrekkingen met Azerbajdzjan goed probeert te houden. Rusland houdt zich voorlopig op de vlakte over de opstand in Armenië en reageert totaal anders dan tijdens Euromajdan in Kiev. Dat komt, zegt Kaukasus-expert Thom de Waal, omdat het hier geen geopolitiek conflict met het Westen betreft.  Armenië en de EU zagen in 2013 af van een Associatieverdrag, maar kondigden in februari 2017 wel aan een herzien 'Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement' te gaan sluiten.

armenia infographic afp

De revolutie in Armenië komt volkomen onverwacht. 'Veel Armeniërs klaagden over diepe apathie in de samenleving over de politieke richting van het land,' aldus Olesya Vartanyan van de International Crisis Group. 'Een hooggeplaatste functionaris vergeleek de situatie met een herhaling van de lusteloze late sovjet-periode van Leonid Brezjnev. Armeniërs waren Sargsyan beu, maar hadden weinig hoop hem te wippen.'

Maar toen Sargsyan geweld inzette tegen de demonstranten in Jerevan, demonstranten werden opgepakt en ouders van studenten door de geheime politie onder druk werden gezet, kreeg de revolutie vleugels. Honderdduizenden verzamelden zich in het centrum van Jerevan. Op 23 april trad Sargsyan af. Hij gaf openlijk toe dat hij de stemming in het land verkeerd had ingeschat.

poetin en sargsyanPoetin en de inmiddels vertrokken premier Serzh Sarksyan hadden goede betrekkingen (foto Kremlin)

Lees hier een uitstekend achtergrondrapport over Armenië uit 2015 en hier het artikel Armenia's Bad Week for Autocrats van de Armeense schrijver Viken Berberian in de New York Review of Books.