Illusies moeten we ons niet maken: de confrontatie tussen Rusland en de VS zal ook na Hamburg doorgaan, omdat het conflict tussen hen een fundamenteel karakter draagt en de grondslagen van de wereldorde betreft. Essentieel is dat het conflict niet tot oorlog leidt. Dat Washington het belang erkent van betrekkingen met Rusland, is de positieve uitkomst van de ontmoeting tussen Poetin en Trump.
door Dmitri Trenin
Het belangrijkste wat we voor ogen moeten houden, wanneer we de resultaten van de Hamburgse ontmoeting van Poetin en Trump beoordelen, is dat de Verenigde Staten een zeer ernstige politieke crisis doormaken. Iets dergelijks heeft de VS niet beleefd sinds de Amerikaanse Burgeroorlog. Deze crisis zal vermoedelijk niet eerder eindigen dan de verkiezingen voor het Congres in het najaar van 2018 en pas helemaal na de volgende presidentsverkiezingen in 2020. Tot die tijd hebben de Russische leiders te maken met een onvoorspelbaar en potentieel instabiel Amerika.
Vermijden dat de twee kernwapenmachten in militaire botsing komen is belangrijkste taak van Trump en Putin
Als je daarvan uitgaat, dan is het meest positieve van het eerste persoonlijke contact tussen de leiders van het Kremlin en het Witte Huis de erkenning door de huidige regering in Washington van het belang van de betrekkingen met Rusland. Het punt is niet dat de VS toegegeven heeft aan een Moskou, dat bezeten is van zijn status, maar dat de afgelopen drie jaar de confrontatie tussen Amerika en Rusland maar doorging zonder grens of rem erop. Met als gevolg dat de twee grootste kernwapenmachten meer dan eens letterlijk op een haar na met hun militaire vliegtuigen en schepen in botsing kwamen.
Oorlog uitsluiten
Illusies moeten we ons niet maken: de confrontatie tussen Rusland en de VS zal ook na Hamburg doorgaan, omdat het conflict tussen hen een fundamenteel karakter draagt en de grondslagen van de wereldorde betreft. Essentieel is dat het conflict niet tot oorlog leidt. Oorlog vermijden is, in wezen, de belangrijkste opdracht voor Rusland en de VS.
Ver daar achteraan komen de problemen van Syrië, Oekraïne, Noord-Korea etcera, maar elk van deze regionale problemen kan de voorwaarden scheppen voor een Amerikaan-Russische botsing. Moskou en Washington moeten op die plekken in de eerste plaats samenwerken om te vermijden dat ze daar met elkaar in oorlog raken.
Vanuit dit gezichtspunt is de afspraak over deëscalatie in het zuid-westen van Syrië van belang. Als het lukt deze uit te voeren – in tegenstelling tot soortgelijke afspraken die door bemiddeling van Moskou en Washington in 2016 tot stand kwamen – dat kan in Syrië misschien eindelijk een model ontstaan van Amerikaans-Russische samenwerking bij gelijktijdige rivaliteit. Zo’n werkmodel is noodzakelijk teneinde de confrontatie vreedzaam te laten blijven. Dat lukte in de Koude Oorlog. Des te noodzakelijker is het vandaag, nu de tegenstellingen tussen Rusland en de VS al groter zijn dan in de tijd van de Sovjet-Unie.
Het uitsluiten van een traditionele oorlog tussen de grootmachten is de belangrijkste opdracht. Maar we moeten daarbij wel bedenken dat de strijd feitelijk zal worden voortgezet op een reeks andere terreinen: het militair-technische (het steeds maar verbeteren van de wapens), het economische (de sancties), het communicatieve (geraffineerde propagandacampagnes met gebruik van de nieuwste middelen en methoden) en in de cybersfeer.
Cyberwapens
Zelfs als we het schandaal rond de vermeende inmenging van Rusland in de Amerikaanse verkiezingscampagne met een dikke korrel zout nemen, dan nog is het duidelijk dat op dit gebied de VS, Rusland en een reeks andere staten hun instrumentarium vergroten en soms testen. Het cyberwapen is in staat om hele landen lam te leggen door essentiële delen van de infrastructuur in ongerede te brengen.
Het bijzondere van cyberwapens is dat het heel lastig is om vast te stellen wie de aanvaller is. Dat biedt enorme kansen voor provocatie, waaronder ook van de kant van onverantwoordelijke lieden of terreurgroepen. Om zichzelf te redden zijn de grootmachten wel verplicht om zo snel mogelijk een overlegkanaal op te zetten en daarna ook veelomvattende onderhandelingen over cyberveiligheid te beginnen. Het is de huidige equivalent van beheersing van de strategische kernwapens in de 20e eeuw en maakt dat een koude oorlog koud blijft.
Speciale gezant VS voor Oekraïne
Het is niet echt te verwachten dat het conflict in de Donbass spoedig opgelost wordt. Maximaal mogelijk op afzienbare termijn is het zorgen voor de uitvoering van de punten van het Minsk-verdrag over het staakt-het-vuren, de terugtrekking van zware wapens en het uitwisselen van gevangenen. Het staken van volstrekt zinloze beschietingen, waarvan de slachtoffers vaak vreedzame burgers zijn, is niet alleen mogelijk, maar ook noodzakelijk voor het verhinderen van een eventuele escalatie en daarmee verbonden het risico van een nieuwe ernstige verslechtering van de Russisch-Amerikaanse betrekkingen.
De praktijk van de afgelopen jaren bewees dat zonder de actieve en directe bemoeienis van de VS in dit proces en met Kiev het onmogelijk is om de situatie in de Donbass te stabiliseren. De benoeming van een speciale gezant van de Amerikaanse president voor Oekraïne is een stap in de juiste richting.
Elite VS is anti-Russisch
We zouden natuurlijk wensen dat de hoop van president Poetin bewaarheid wordt en dat de crisis in de Russisch-Amerikaanse betrekkingen overwonnen is. Maar we moeten twee omstandigheden in aanmerking nemen: in Amerika is er feitelijk sprake van een dubbele macht, waardoor de reële mogelijkheden van de president beperkt zijn, en er bestaat een brede en stevige anti-Russische consensus binnen de Amerikaanse elite. Die elite wil, anders dan Trump, geen zaken doen met Poetin en is bereid erop te wachten, dat economische problemen en algehele bestuurlijke ineffectiviteit onvrede van de massa in Rusland teweeg brengen en zullen leiden tot een wisseling van de wacht en de koers.
Uiteraard is de toekomst van Rusland in handen van zijn eigen volk. De Russische elite heeft een grotere verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het land dan op welk moment ook sinds de jaren 1990. Wat betreft de verhouding met de VS moet men niet zozeer blij zijn met de erkenning van Ruslands rol en het maken van plannen voor partnerschap tussen supermachten, maar moet men eraan werken een confrontatie door roekeloosheid of misrekening te voorkomen. Voor de afzienbare tijd komt het maken van beleid voor de Russisch-Amerikaanse verhouding neer op de kunst van conflictbeheersing.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op de Russische nieuwssite RBC
Regeringsleiders van de BRICS-landen: v.l.n.r. Temer (Brazilië), Modi (India), Xi (China), Poetin (Rusland) en Zuma (Zuid-Afrika).