Serie De Russische burger
Chimat Soelaimonov (44) groeide op in Gorno-Badachsjan, een bergachtige, autonome regio in Tadzjikistan. In 2003 kwam hij als promovendus naar Moskou. Nu is hij vader van drie kinderen en werkzaam als cardioloog in een polikliniek en op een intensive care. ‘Hoe zou ik over dit leven kunnen klagen?'
Cardioloog Chimat Soelaimonov in Moskou. Foto's Wabke Waaijer
door Wabke Waaijer
Waar zijn we nu?
‘Dit is de organisatie van de Tadzjiekse diaspora. Ik werk hier één of twee keer per maand in het weekend als vrijwilliger. Als het nodig is meet ik de bloeddruk van mensen op maar ik ben hier vooral om migranten te helpen integreren in de Russische samenleving. We geven uitleg over de Russische gezondheidszorg; hoe de verzekering werkt, wanneer je een ambulance mag bellen. Ook geef ik voorlichting over preventie van chronische ziektes. Migranten weten vaak weinig af van diabetes, hart- en vaatziektes en kanker. Hetzelfde geldt trouwens voor Russen.’
Waar werkt u normaal gesproken?
‘Ik werk ongeveer 35 uur per week als cardioloog in polikliniek nummer 36. Deze polikliniek is in principe bedoeld voor een specifiek gedeelte van de stad, een wijk van 25.000 patiënten. Daarnaast draai ik in de weekenden 24-uursdiensten op een intensive care in een stadsziekenhuis.’
Hoe bent u cardioloog geworden?
‘In 1992 begon ik met geneeskunde in de Tadzjiekse hoofdstad Doesjanbe. Na de val van de Sovjet-Unie brak er in ons land een burgeroorlog uit en werd het te gevaarlijk om naar de universiteit te gaan. In 1995 kon ik mijn studie voortzetten en in 2001 ben ik cum laude afgestudeerd. Daarna volgde een tweejarig traject als arts in opleiding waarna ik in 2003 werd aangenomen als promovendus door het beroemde Bakoelev Instituut voor cardiovasculaire chirurgie in Moskou. In 2006 was ik klaar na in totaal 11 jaar studie. Verder ben ik ook nog aan een driejarige postdoc begonnen maar die moet ik nog een keer afmaken.’
Was het moeilijk om als Tadzjiek arts in Moskou te worden?
‘Kijk, de directeur van het Bakoelev Instituut was destijds een Georgiër, zijn vervanger een Armeniër en diens vervanger een Abchaziër. Verder waren er Russen en mijn begeleider was een Tataar. Bovendien zijn er genoeg Russen met familieleden die ooit in Tadzjikistan of in andere voormalige Sovjetrepublieken hebben gewoond. We begrijpen elkaar. Ik voel me niet anders dan de rest ondanks het feit dat ik nog steeds een accent heb! In Europa is het anders, daar hebben de migranten minder gemeenschappelijk met de bevolking.’
In hoeverre is er een verschil tussen Moskou en andere Russische steden als je kijkt naar de zorg?
‘Over het algemeen is het niveau van de zorg in Moskou echt hoger maar tegelijkertijd verschilt het ook per stad. Zo doet het Mesjalkin Instituut in Novosibirsk niet onder voor het Bakoelev Instituut in Moskou en ook Sint-Petersburg heeft goede ziekenhuizen. Hoe kleiner de stad, hoe minder mogelijkheden. Maar ik vind het lastig om iets over de regio’s te zeggen.’
Hoeveel verdient u als cardioloog in Moskou?
‘Voor de 35 uur per week die ik op de polikliniek werk krijg ik standaard iedere maand 30.000 roebel (430 euro). Daarbovenop krijg je nog de zogenaamde ‘stimulerende uitbetalingen’ waardoor ik hiermee in totaal op een salaris van 60.000 roebel (860 euro) per maand uitkom. Daarnaast werk ik maandelijks ook nog eens ongeveer 100 uur op een intensivecare waarvoor ik 35.000 roebel (500 euro) ontvang. Met die twee banen verdien ik dus maandelijks rond de 90.000 - 95.000 roebel (1300 – 1400 euro). Ik werk dan 240 uur per maand.’
‘Die ‘stimulerende uitbetalingen’ krijg je om verschillende redenen en het zijn er zoveel dat ik er niet eens meer op let. Ik krijg bijvoorbeeld 30% bovenop mijn gewone salaris omdat ik meer dan vijf jaar in dienst ben en 2000 roebel (30 euro) extra omdat ik gepromoveerd ben. Ook ontvang ik 4000 roebel (60 euro) compensatie omdat ik echocardiografie doe, dat kan schadelijk voor mijn gezondheid zijn. Verder krijg je extra uitbetaald als je laat zien dat je in staat bent om bepaalde ‘doelstellingen’ te halen zoals het uitvoeren van een bevolkingsonderzoek binnen een jaar. Ook de tevredenheid van patiënten geeft mijn leidinggevende de mogelijkheid om mijn salaris te verhogen.’
Bent u er de afgelopen jaren op vooruitgegaan?
‘Mijn salaris is de afgelopen paar jaar wel een beetje gestegen maar door de inflatie is het in feite hetzelfde gebleven. Ach, waarom zou ik klagen, ik ben maar een gewone arts. Ik heb overigens begrepen dat ik in 2018 meer dan 100.000 roebel (1450 euro) ga verdienen, ik heb mijn handtekening al onder de loonsverhoging gezet! Er waren al langer geruchten dat de regering de lonen van artsen wil verhogen. Je weet nooit wat daar van terecht komt, maar er zal wel een kern van waarheid in zitten. Ik weet niet of artsen in de regio’s ook zo’n loonsverhoging krijgen. Men verdient daar sowieso de helft minder denk ik.’
Waarom werkt u niet in een privékliniek? Daar zou u waarschijnlijk meer verdienen?
‘Ja, dat klopt. Ik had in een particulier ziekenhuis kunnen werken met mijn opleiding. Ik ben echter tevreden met mijn salaris en ook over het niveau van de zorg en de beschikbare apparatuur heb ik niets te klagen. Maar het grootste voordeel is dat ik in een stadspolikliniek meer stabiliteit heb. Mijn salaris is iedere maand min of meer hetzelfde. In een privékliniek ben je weer afhankelijk van het aantal patiënten. Per patiënt krijg je daar als arts een bepaald percentage.’
Hoe is uw salaris in vergelijking met anderen?
‘Als ziekenhuisarts (GP) verdien je het meest en zit je boven de 100.000 roebel (1450 euro) per maand. Deze artsen hebben een hogere werkdruk omdat alle patiënten via hen moeten worden doorverwezen naar specialisten. Zij zien 30 à 40 patienten per dag terwijl er bij mij op de polikliniek dagelijks 15 op consultatie komen en 9 voor echocardiografie.’
‘Als ik kijk naar vrienden met andere beroepen dan denk ik dat ik gemiddeld verdien. Ik ben niet rijk. Het is voldoende. Natuurlijk zijn er beroepen waarmee je meer verdient, bijvoorbeeld als ondernemer of als je in de olie en gas zit. Maar het belangrijkste is dat ik voldoening haal uit mijn werk. Dat is mij meer waard dan een hoger salaris.’
Is het moeilijk of makkelijk rondkomen met een gezin van drie kinderen?
‘We zijn gewend om eenvoudig te leven. Maandelijks besteden we minimaal 30.000 roebel (430 euro) aan levensmiddelen. Verder heeft de Russische overheid een stimuleringsprogramma voor grote gezinnen dus wij genieten veel kortingen. We betalen minder belasting en verder rekent men ons slechts 50% van de vaste woonlasten zoals gas, water en licht. Mijn hele gezin reist gratis met het openbaar vervoer binnen Moskou. Op school krijgen mijn kinderen gratis eten en drinken. Na de geboorte van ons derde kind kregen we geld om een wasmachine, een televisie en een koelkast te kopen. Zo probeert de overheid ouders met veel kinderen tegemoet te komen. Ook kregen wij meer dan 400.000 roebel (6000 euro) aan zogenaamd ‘moederkapitaal’. Dat hebben we gebruikt voor de afbetaling van het huis. Normaal gesproken werkt mijn vrouw als cassière in een supermarkt maar tot onze jongste drie jaar is blijft ze thuis. Zij verdiende ongeveer 30.000 roebel en daarvoor werkte ze 15 dagen per maand, 9 uur per dag.’
Waarop bezuinigen jullie?
‘We kopen niet zomaar een iPhone voor mijn zoon als hij dat wil, dan geven we hem gewoon een Samsung. Verder zijn we vanuit onze Centraal-Aziatische cultuur gewend om veel zelf te bereiden, mijn vrouw kookt heerlijk. En onze traditie staat ons niet toe regelmatig te roken of te drinken. Dat scheelt kosten. Ja, met nieuwjaar drinken we wel wat natuurlijk!’
Over drinken gesproken, de levensverwachting van Russische mannen is volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) 66 jaar, relatief laag. Ook zou de overheid in vergelijking met OESO-landen weinig uitgeven aan de gezondheidszorg. Wat kunt u daar als cardioloog over zeggen?
‘Natuurlijk loopt de medische zorg in Rusland achter op Europa. Daar wordt de diagnose sneller gesteld terwijl bij ons aandoeningen vaak te laat ontdekt worden. Mensen gaan hier vaak te laat naar de arts. Vrouwen moeten hun man vaak dwingen om naar de dokter te gaan. Ook wordt er te veel gerookt. En dan heb je de alchohol natuurlijk. Maar het grootste probleem is een te late diagnose en dat geldt ook voor vrouwen. De enige oplossing is om ziektes vroeger te onderkennen. De overheid werkt daaraan door middel van bevolkingsonderzoeken. We zitten mensen echt achter de broek aan om zo´n screening te ondergaan.’
Hoe is de zorg in Rusland geregeld? Is het echt voor iedereen gratis?
‘Voor alle Russische staatsburgers is er een verplichte gratis zorgverzekering. Daarmee kun je gratis medische hulp krijgen bij staatsziekenhuizen. Maar er is ook een groep mensen die toch een particuliere verzekering afsluit zodat ze van een uitgebreider pakket aan medische zorg gebruik kunnen maken.’
En hoe zit het met geneesmiddelen? Worden die gratis verstrekt? Je hoort mensen vaak klagen dat medicijnen zo duur zijn.
‘Die zijn gratis zolang je in het ziekenhuis ligt. In de polikliniek worden ze alleen gratis voorgeschreven aan mensen met een invalideverklaring. Zo’n verklaring krijg je niet zomaar. Die is gebonden aan strikte voorwaarden. Je komt er voor in aanmerking als je bijvoorbeeld een chronische ziekte zoals diabetes hebt of als blijkt dat je na een hartaanval niet meer kan werken. Als je ze zelf moet betalen, dan zijn ze duur, dat is waar, vooral de geïmporteerde. Er worden nu echter steeds meer generieke medicijnen van Russische makelij geproduceerd en voorgeschreven, die zijn goedkoper.’
En de kwaliteit? Zijn die generieke geneesmiddelen niet schadelijk voor de gezondheid?
‘Ik denk dat ze in feite niet echt verschillen van in Europa of India geproduceerde generieke medicijnen, ze worden getest op effectiviteit en bijwerkingen.’
In hoeverre zijn er verder beperkingen aan die gratis zorgverzekering?
‘Als het gaat om behandelingen die dure, "hoogtechnologische apparatuur" vereisen, wordt er met quota gewerkt. Dit zijn behandelingen die de staat veel geld kosten zoals moeilijke hartoperaties, een pacemaker of gewrichtsvervangende operaties die geïmporteerde materialen vereisen. Het ministerie van volksgezondheid bepaalt hoeveel behandelingen er jaarlijks mogen worden uitgevoerd. Die quota moeten per regio verdeeld worden over de patiënten. Om in aanmerking te komen voor een dergelijke behandeling moet je als patiënt een aanvraag indienen bij een commissie. Vervolgens kom je op een wachtlijst voor de operatie. Hartoperaties hebben meestal geen lange wachttijd maar op een gewrichtsoperatie kun je zo drie maanden wachten. De wachttijd kan bovendien per regio verschillen. Deze behandelingen worden dus wel vergoed, maar je moet er langer op wachten.’
Komt het voor dat een patiënt toch zelf moet betalen?
‘Ja. Als iemand bijvoorbeeld in plaats van over een maand, binnen een week een MRI of CT scan wil laten maken, kan hij kiezen voor de snellere weg, dus via een privékliniek. Vergelijk het met het nemen van een taxi in plaats van op de trolleybus te wachten. Ik weet niet hoeveel het er zijn, maar een deel van de patiënten zal om deze reden voor betaalde zorg kiezen.’
Maar de optie om naar een privékliniek te gaan is er alleen voor diegenen die dat kunnen betalen en bijvoorbeeld niet voor ouderen met een mager pensioen?
‘Klopt. Maar wat betreft de wachttijd in de Moskouse stadsziekenhuizen is het echt beter geworden. Ik werk nu zeven jaar in een polikliniek. Ik herinner me de ruzieënde omaatjes nog wel, allemaal aan het wachten in de gang tot ze aan de beurt waren. Een paar jaar geleden is er een systeem ingevoerd waardoor alle poliklinieken in Moskou via een digitaal netwerk met elkaar in verbinding staan. Gegevens van patiënten kunnen op die manier ook op andere locaties worden bekeken. Dit maakt het makkelijker om afspraken tot op de minuut in te plannen en om patiënten door te verwijzen naar andere poliklinieken als je even geen ruimte hebt.’
Hoeveel mensen wijken uit naar het buitenland voor medische behandelingen?
‘Voor bepaalde oncologische behandelingen zie ik mensen wel naar het buitenland gaan maar als je het hebt over cardiologische ingrepen dan doet Rusland niet onder voor West-Europa. En uit de voormalige Sovjet-Republieken komen ze soms speciaal naar Moskou om behandeld te worden.’
Ik heb begrepen dat je een arts in Rusland hoort te bedanken met een taart, een fles drank of nog beter met een dikke ‘fooi’. In hoeverre is dit de gewoonte in staatsziekenhuizen?
‘Ha ha, dat gebeurt inderdaad nog steeds. Op die manier toont de patiënt zijn dankbaarheid. Soms brengt een omaatje mij een potje zelfgemaakte jam of ingemaakte groenten van de datsja. Zoiets kun je natuurlijk niet weigeren. Of het nu om chocolade gaat, een fles cognac of een envelop met inhoud, het is toch een teken van dank. Natuurlijk zit je daar als arts niet per se op te wachten. Wij zijn ook blij als iemand gewoon dank u wel zegt.’
Zou je met zo´n ´cadeautje´ een behandeling kunnen versnellen?
‘Ik denk dat een normale arts dat niet zou doen. Daarmee tast hij zijn eigen geloofwaardigheid aan. Maar het gebeurt waarschijnlijk wel, dat ga ik niet ontkennen.’
Lang niet iedereen is tevreden over de Russische gezondheidszorg. De werkdruk zou te hoog zijn vanwege bezuinigingen op het medisch personeel, er zou een tekort aan artsen zijn, de salarissen te laag... Wat zou u willen veranderen?
‘Mensen klagen altijd. Ik ben waarschijnlijk de eerste met een migrantenachtergrond die u spreekt. Mijn collega’s zijn misschien minder positief dan ik maar voor mij is dit het land van de mogelijkheden. Misschien zouden zij andere antwoorden geven. Natuuurlijk kun je er over twisten of Rusland tot de ontwikkelde landen behoort. Ik weet hoe ze in het Westen naar Rusland kijken, ha ha ha! Rusland is een ontwikkeld land in vergelijking met Tadzjikistan. Natuurlijk is er altijd ruimte voor verbetering. Ik hoop dat ze de digitalisering van de gezondheidszorg en de samenwerking tussen poliklinieken verder doorvoeren, dat vermindert de wachttijden. Ook zou het goed zijn als ze de salarissen van artsen echt verhogen.’
Ondersteunt u uw familie in Tadzjikistan?
‘Ja, we geven ongeveer 5000 roebel (70 euro) per maand aan onze ouders in Tadzjikistan, de ene keer aan mijn schoonfamilie, dan weer aan mijn eigen moeder. Soms woont één van onze moeders een tijdje bij ons in Moskou. Ik koop vooral medicijnen voor mijn moeder want anders slikt ze niets.’
Hoe wonen jullie eigenlijk?
‘We hebben een eigen tweekamerappartement. Het is niet groot. De hypotheek hebben we onlangs afgelost. In twee jaar tijd hebben we 2,5 miljoen roebel (36.000 euro) afbetaald. Wij konden dit doen omdat we ons huis in Doesjanbe hebben verkocht. Dat huis kochten we in 2010 van het geld dat we hier in Moskou hadden verdiend, ik verdiende destijds ook bij in een privékliniek. De dollar was toen goedkoop en sowieso was het in Tadzjikistan allemaal goedkoper dan hier. Toen dacht ik nog dat we ooit zouden terugkeren.’
Waarom wilt u in Moskou blijven?
‘Ik koester deze stad omdat het de hoofdstad van de Sovjet-Unie is, het land van mijn jeugd. We hebben veel gemeen met de mensen hier, we zijn allemaal Sovjetmensen. Ik werd geboren in een gezin van 12 kinderen in een dorp in Gorno-Badachsjan, in Tadzjikistan. Mijn moeder kreeg zelfs nog een medaille van Brezjnev omdat ze zoveel kinderen had! Dankzij het Russische Rijk konden mijn voorouders ontsnappen aan de onderdrukking van omringende volkeren. De Sovjets brachten infrastructuur en alfabetisering in mijn geboortestreek. Om die reden heb ik ook veel sympathie voor het huidige Rusland. Dankzij de Sovjet-Unie ben ik gekomen waar ik ben. Ik heb ook respect voor de Russische regering. Ik kwam hier als migrant en nu woon ik hier met mijn gezin. We voelen ons hier thuis. Hoe zou ik kunnen klagen over dit leven? Ik ga zeker op Poetin stemmen. Hij is momenteel onvervangbaar.’