Voortbestaan Russische mensenrechtengroepen in gevaar

Het voortbestaan van een prominente Russische mensenrechtenbeweging staat op het spel nadat het ministerie van Justitie haar een forse boete oplegde omdat ze zich niet volgens de wet heeft geregistreerd als 'buitenlands agent'. Lev Ponomarjov, algemeen directeur van ‘Voor de mensenrechten’ vraagt burgers om geld over te maken om de boete te betalen.

Twee mensenrechtenbewegingen die worden geleid door de gerespecteerde mensenrechtenactivist Ponomarjov (77) moeten voor 22 juni een boete van 300.000 roebel (€4000) betalen omdat zij zich niet hebben laten registreren als ‘buitenlands agent’. Een derde boete dreigt voor Gorjatsjaja linia (Hotline), een mensenrechtenbeweging die ook wordt geleid door Ponomarjov.

Om de boetes – opgelegd door het Russische ministerie van Justitie – te kunnen betalen en het voortbestaan van de mensenrechtenbeweging te garanderen, vraagt algemeen directeur Ponomarjov om financiële steun via een videoboodschap en via een brief op de site van de beweging Za prava tsjeloveka (Voor de mensenrechten).

‘Ik richt me tot alle niet-onverschillige burgers van het land. (…) Als u vindt dat onze beweging zich inzet voor een goede zaak, dan vraag ik u ons te ondersteunen’, zei Ponomarjov in zijn videoboodschap. Hij liet eind 2018 via radiostation Echo Mosvky al weten dat de door hem in 1997 opgerichte mensenrechtenbeweging door geldgebrek dreigt te moeten stoppen.

lev ponomarjov                  Mensenrechtenactivist Lev Ponomarjov (Foto rechtenvrij).

Beladen term

In februari 2019 werd de organisatie, die al ruim twintig jaar actief is in Rusland, door het Russische Ministerie van Justitie tot buitenlands agent verklaard, evenals de stichting  ‘V zasjtsjitoe prav zakljoetsjonnych’ (ter bescherming van de rechten van gevangenen) en de organisatie ‘Gorjatsjaja linija’. Een in 2012 ingevoerde wet verplicht non-gouvermentele organisaties die geld uit het buitenland ontvangen en ‘politieke activiteiten’ ondernemen zich te laten registeren als 'buitenlands agent'. Op dit moment dragen 69 Russische ngo's het stempel buitenlands agent.

Ponomarjov vindt dat zijn organisaties onterecht opgezadeld worden met deze zeer beladen term die dateert uit de Sovjet-Unie en in Rusland associaties oproept met buitenlandse spionnen. Het etiket maakt het voor ngo's nog moeilijker dan het al is om in eigen land financiering te vinden en zo worden ze kwetsbaar. De mensenrechtenbeweging van Ponomarjov kwam in 2014 ook al op de lijst van buitenlandse agenten te staan, maar de kwalificatie werd in 2015 weer ingetrokken.

Ponomarjov zegt de afgelopen jaren bewust geen buitenlands geld te hebben aangenomen om het stempel te vermijden. Het lukte hem om mede dankzij een beurs van de President financieel rond te komen. Ponomarjov zegt voor het jaar 2018 een presidentsbeurs van 15 miljoen roebel (€204.625) te hebben ontvangen, maar voor 2019 is zijn aanvraag geweigerd. Daarom heeft Ponomarjov voor de organisatie Gorjatsjaja linija, die zich bezighoudt met de rechten van gevangenen, een beurs aangevraagd bij het Comité tegen Foltering van de Verenigde Naties .

Steun aan politieke gevangenen

Volgens Ponomarjov wordt er druk uitgeoefend op zijn organisaties, omdat ze openlijk steun betuigen aan politieke activisten en verdachten in twee strafzaken. Het gaat om de jongerengroepen Set’ (Netwerk) en Novoje Velitsjie (Nieuwe grootsheid), die beide door het OM als extremistisch zijn bestempeld. Volgens Ponomarjov hebben medewerkers van de FSB en provocateurs de strafzaken tegen hen gefabriceerd. 'Alle bewijsmaterialen in deze zaken zijn verkregen door marteling en gericht tegen activistische Russische jongeren. Wij praten hier niet alleen openlijk over, maar wij stimuleren mensen ook om de straat op te gaan.’

In beide processen worden jongeren beschuldigd van deelname aan een ‘extremistische’ of ‘terroristische’ organisatie en het beramen van een staatsgreep dan wel het veroorzaken van onrust in het land. De verdachten in de zaak Novoje Velitsjie werden in maart 2018 gearresteerd. Twee deelnemers hebben schuld bekend en zijn veroordeeld tot een gevangenisstraf. Critici merken op dat bijna alle getuigen in deze zaak werkzaam zijn bij toezichthoudende organen. De advocaten stellen dat de verdachten in de val gelokt zijn door een medewerker van de binnenlandse veiligheidsdienst FSB, bijgestaan door provocateurs.

Twee weken cel

De 77-jarige Ponomarjov bracht eind 2018 ruim twee weken in een cel door voor het delen van een Facebook-bericht waarin mensen werden opgeroepen om in actie te komen ter ondersteuning van de verdachten in de bovengenoemde strafzaken. Toen riep zijn arrestatie veel maatschappelijke onrust op, niet alleen vanwege zijn hoge leeftijd, maar ook omdat de rechter hem niet toestond om de begrafenis van zijn collega, de op 8 december 2018 overleden mensenrechtencoryfee Ljoedmila Aleksejeva van het Moskouse Helsinki Comité bij te wonen. Ponomarjov waarschuwt regelmatig voor de politieke repressie die volgens hem sinds de massale protesten tegen Poetin in 2011-2012  alleen maar is toegenomen.

lev_ponomarjov_ljoedmila_aleksejeva_foto_facebook-1.jpgPonomarjov (uiterst rechts) met naast hem zittend Ljoedmila Aleksejeva. (Foto Facebook)

De mensenrechtenbeweging Za prava tsjelovjeka is in zeker veertig  Russische regio’s actief en biedt vervolgden een breed scala aan juridische hulp. Via regionale en lokale afdelingen wil de beweging ontwikkeling van de rechtsstaat en de burgersamenleving bevorderen. Behalve voor de rechten van politieke activisten en (politieke) gevangenen zet de beweging zich ook in voor de sociaal-economische rechten van migranten en gepensioneerden. Sinds 2018 ondersteunt de beweging ook ondernemers die door de overheid worden vervolgd.

Bronnen: Novaja Gazeta, Radio Free Europe, Vedomosti, Mediazona, MBCh, Interfax, Amnesty, Echo Moskvy

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.