Nieuwe wetgeving tegen landverraders en andersdenkenden

Begin juli heeft de Russische Doema in één keer een hele reeks wetswijzigingen en nieuwe wetten doorgevoerd, die allemaal direct of indirect in verband staan met de oorlog die Rusland in Oekraïne voert. De wetsaanpassingen hebben onder meer tot doel de juridische mogelijkheden te verruimen om tegenstanders van het regime te vervolgen. Twee oppositiepolitici zijn onlangs aangepakt: Moskous gemeenteraadslid Aleksej Gorinov kreeg 7 jaar cel omdat hij zich tijdens een raadszitting uitsprak over de oorlog, en Ilja Jasjin komt voor het gerecht wegens 'fake-news' over de oorlog, waarvoor hij 10 jaar kan krijgen. 

doema zitting 06 07 2022 Tijdens de laatste zitting van de Staatsdoema voor het zomerreces is een reeks wetsaanpassingen goedgekeurd. Foto: duma.gov.ru.

Eén van de nieuwe draconische wetten maakt 'samenwerking op vertrouwelijke basis met een vertegenwoordiger van een buitenlandse staat, een internationale of een buitenlandse organisatie' strafbaar. Als Russische burgers 'op vertrouwelijke basis' medewerking verlenen aan vertegenwoordigers van een ander land, aan buitenlandse of internationale organisaties die werkzaamheden verrichten die bewust bedoeld zijn om de veiligheid van de Russische Federatie in gevaar te brengen, hangt hen een gevangenisstraf van drie tot acht jaar boven het hoofd.

Volgens advocaten en mensenrechtenactivisten kan deze wet ruim geïnterpreteerd worden en zou in theorie elk contact met een buitenlander al riskant kunnen worden voor Russen. De bekende Russische politicoloog Jekaterina Sjoelman noemt het één van de opvallendste repressieve wetten die door het Russische parlement is aangenomen. In feite wordt contact met buitenlanders gecriminaliseerd en is de wet aldus erop gericht Rusland van de rest van de wereld te isoleren.

Een ander nieuw wetsartikel dat gericht is op de inperking van de internetvrijheid (2742) zal gevolgen hebben voor internet providers, ambtenaren en ondernemers. De wet kan tot drie jaar gevangenisstraf opleggen voor overtredingen bij de procedure voor het installeren, moderniseren en exploiteren 'van technische middelen ter bestrijding van bedreigingen', bijvoorbeeld apparatuur voor het controleren van het internetverkeer.

Even harde straffen zouden volgen als een provider nalaat een bepaalde website te blokkeren. Overigens kan strafrechtelijke veroordeling alleen volgen nadat eerst als waarschuwing een administratieve straf (een boete) is opgelegd. 

Verder is het wetsartikel uitgebreid dat samenwerking verbiedt met 'ongewenste organisaties' (waarvan er 55 zijn). Tot nu toe konden Russische burgers alleen strafrechtelijk vervolgd worden als ze in de Russische Federatie samenwerkten met een ongewenste organisatie, nu is dat uitgebreid naar samenwerking buiten het territorium van Rusland. Onder ongewenste organisaties vallen ook sommige buitenlandse onderwijsinstellingen zoals het vooraanstaande Amerikaanse Bard college (één van de meest liberale universiteiten van de VS).

 Bescherming van de nationale veiligheid

Een nieuwe wet, artikel 280⁴, die mogelijk vaak gebruikt gaat worden, betreft het strafbaar stellen van 'publieke oproepen tot het uitvoeren van activiteiten die gericht zijn tegen de staatsveiligheid'. Hieronder vallen ook oproepen 'om de autoriteiten en hun functionarissen te belemmeren in hun werk om de veiligheid van de Russische Federatie te waarborgen'.

Onder 'activiteiten gericht tegen de veiligheid van de Russische Federatie' verstaat men onder meer desertie en het niet uitvoeren van bevelen. Hiervoor kan men tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen. Desertie was overigens al strafbaar in Rusland maar deserteurs werden in de praktijk niet vaak vervolgd.

Verder is artikel 208 van het Wetboek van Strafrecht uitgebreid, dat betrekking heeft op de organisatie van illegale gewapende groeperingen. Toegevoegd is een strafmaatregel gericht tegen mensen die deelnemen aan een militair conflict dat indruist tegen het belang van de Russische Federatie. Iemand die hiervan beschuldigd wordt, hangt een gevangenisstraf van 12 tot 20 jaar boven het hoofd. Deze wet kan ingezet worden tegen Russische burgers die in de huidige oorlog aan de Oekraïense zijde vechten.

Zo werd in maart van dit jaar het legioen ‘De vrijheid van Rusland’ opgericht, een eenheid bestaande uit Russische militairen en vrijwilligers van naar schatting 100 man. Er is al een persoon gearresteerd wegens plannen tot deelname aan het vreemdelingenlegioen in Oekraïne op grond van het al bestaande wetsartikel: de 27-jarige Nikolaj Ochlopkov uit het Siberische Jakoetsk werd in juni in voorlopige hechtenis genomen.

moskouse gedeputeerde aleksej gorinov 7 jaarDe Moskouse gedeputeerde Aleksej Gorinov kreeg 7 jaar cel omdat hij het woord 'oorlog' gebruikte tijdens een gemeenteraadszitting. Zelfs in de rechtszaal hield hij een papier op met de tekst 'Ik ben tegen de oorlog'. (foto twitter)

Ook het bestaande wetsartikel over landverraad is uitgebreid. Overlopen naar de tegenstander is nu ook strafbaar. Met ‘overlopen’ wordt bedoelt dat je deel uitmaakt van een militaire eenheid die tegen de Russische Strijdkrachten vecht. Aanvankelijk waren er geruchten dat ook krijgsgevangenschap, net als onder Stalin, gelijkgesteld zou worden aan landverraad maar dat is niet het geval.

Ook artikel 276 van het Wetboek van Strafrecht over spionage wordt uitgebreid. Beschikken over, bewaren of doorspelen van informatie die gebruikt kan worden tegen de Russische strijdkrachten en de Russische autoriteiten in de context van een gewapend conflict wordt beschouwd als spionage. Anders dan in de oude spionage-wetgeving hoeft nu niet meer te worden aangetoond dat de informatie is verzameld op verzoek van een buitenlandse inlichtingendienst. Alleen al het beschikken over informatie kan voldoende zijn om iemand van spionage te betichten.

'Deze wetten tonen aan dat we afscheid moeten nemen van ons oude leven'

Verder is er een nieuwe wet aangenomen om staatsgeheimen nog beter te beschermen. Zo kunnen Russische burgers tot drie jaar gevangenisstraf krijgen als zij ondanks een verbod wegens mogelijke kennis van staatsgeheimen toch het land verlaten. Wie media met staatsgeheimen illegaal verplaatst of overdraagt naar een bestemming buiten de Russische Federatie kan vier jaar gevangenisstraf krijgen.

Overigens is er op 6 juli ook een wetsvoorstel aangenomen waarmee het Russische bedrijfsleven verplicht kan worden om productiemiddelen en personeel volcontinu in te zetten ten behoeve van de oorlogsindustrie. Politicoloog Jekaterina Sjoelman noemde de wetswijziging tegen de onafhankelijke Russische website Republic heel ingrijpend. ‘Qua directheid kun je deze wet vergelijken met de wetgeving die in maart werd ingevoerd aangaande de militaire censuur. Het toont aan dat we afscheid moeten nemen van ons oude leven.’

Nieuwe golf van repressie

De nieuwe wetgeving duidt op het begin van een nieuwe repressieve golf en is een manier om de Russische veiligheidsdiensten te mobiliseren, zei Pavel Tsjikov, hoofd van mensenrechtenorganisatie Agora tegen de Russische nieuwssite Republic. Maar volgens hem zijn de nieuwe wetten vooral bedoeld als afschrikking. Er zijn in het verleden ook al vaak nieuwe wetten aangenomen die in de praktijk niet of nauwelijks werden toegepast. Volgens de advocaat hangt alles uiteindelijk af van ‘politieke besluiten’ en ‘ja, deze veranderingen betekenen dat de duimschroeven deze herfst nog meer zullen worden aangedraaid, er zullen rechtszaken komen, maar het worden er niet ongewoon veel.’

Maar de repressieve wetgeving die sinds het begin van de Russische invasie in Oekraine is ingevoerd, wordt wel degelijk toegepast. Zo is het Moskouse gemeenteraadslid Aleksej Gorinov de eerste die zeven jaar gevangenisstraf krijgt voor zijn kritiek op de oorlog (officieel wordt hij beschuldigd van het bewust verspreiden van valse informatie over het Russische leger). Anderen, waaronder de bekende Moskouse oppositiepoliticus Ilja Jasjin en activist Vladimir Kara-Moerza dreigen ook tot tien jaar gevangenisstraf te krijgen opgelegd voor dezelfde beschuldiging als Gorinov. Volgens een mensenrechtenorganisatie hangt vijftig Russen lange gevangenisstraf boven het hoofd op grond van dezelfde beschuldiging als tegen de raadsleden Gorinov en Jasjin.

jasjin in rechtszaal foto mediazonaMoskous politicus Ilja Jasjin in de rechtszaal. Hij kan 10 jaar krijgen voor 'fake-news' over de oorlog (foto Mediazona)

Spoedzitting Doema tijdens zomerreces

Hoewel de Doema sinds 6 juli met zomerreces is, heeft het parlement een spoedzitting ingelast op vrijdag 15 juli. Waarom er precies een spoedzitting is ingelast moet nog blijken. Volgens de speculaties door bronnen dichtbij het Kremlin zou het kunnen gaan om nieuwe wetgeving om de westerse sancties het hoofd te kunnen bieden en om de vervanging van enkele mensen uit de regering.

Op 12 juli werd al duidelijk dat minister Denis Mantoerov van het Ministerie van Industrie en Handel een nieuwe post gaat bekleden, namelijk die van vice-premier als minister van Industrie en Handel (voortaan heeft Rusland 11 in plaats van 10 vice-premiers). Dit hoeft echter niet door het Russische parlement te worden goedgekeurd.

Daarnaast zijn er geruchten dat de liberaal Aleksej Koedrin, hoofd van de Russische Rekenkamer zal aftreden en voor de goedkeuring van een nieuwe kandidaat, moet de Doema wel worden ingeschakeld. Verder bracht parlementsvoorzitter Vjatsjeslav Volodin naar buiten dat er een hele stapel wetsvoorstellen klaarligt om door de Doema bekeken te worden. Het betreft vermoedelijk sociaal-economische wetsvoorstellen ter ondersteuning van bedrijven die getroffen zijn door de westerse sancties. Poetin zal volgens zijn woordvoerder niet bij de speciale parlementszitting aanwezig zijn.

Eerdere spoedzittingen van de Doema betroffen belangrijke momenten zoals in 2014 voor de ratificatie van het verdrag om de Krim op te nemen in de Russische Federatie. In 2008 kwam de Doema tijdens het zomerreces bijeen om de onafhankelijkheid van de afvallige Georgische regio’s Abchazië en Zuid-Ossetië te erkennen.

Aanvulling: op 14 juli ondertekende Poetin meer dan 100 wetsvoorstellen. Meduza vat de belangrijkste samen:

https://meduza.io/en/feature/2022/07/14/vladimir-putin-enacted-more-than-100-new-laws-today-here-are-the-ones-you-need-to-know

Bronnen: Republic, Meduza, Parlamentskaja Gazeta, BBC Russian, Forbes, duma.gov.ru, Radio Svoboda, The Guardian, The Moscow Times

Wekelijkse update?

Iedere donderdag uitgelichte artikelen in uw mailbox

Eerst doorlezen? U kunt zich ook later aanmelden via de home pagina.

Als u in uw browser de cookies blokkeert, ziet u deze popup steeds weer. Daarvoor excuus.