Rusland is begin december begonnen de bevolking op grote schaal in te enten tegen Covid-19. Als eersten komen artsen en leraren in aanmerking voor het vaccin. Het is echter de vraag of Rusland erin slaagt in zo korte tijd voldoende vaccins te produceren. Tegelijkertijd staat lang niet iedereen te trappelen om zich te laten vaccineren.
De grootschalige vaccinatiecampagne met het in augustus geregistreerde Spoetnik V vaccin is in Rusland van start gegaan. Foto: Wikipedia.
In Moskou begon men op 5 december al met vaccineren, de regio's volgen deze week. De Russische regio’s die hard getroffen zijn door corona kunnen niet wachten op het vaccin en zeggen de infrastructuur in orde te hebben gemaakt voor levering.
De eerste vaccinaties met het in Rusland geproduceerde Spoetnik V vaccin gaan naar beroepsgroepen die een verhoogd risico hebben op besmetting met en verspreiding van het coronavirus. Dit zijn artsen, leraren en overheidsmedewerkers in de sociale dienstverlening. Artsen en leraren uit zowel de publieke- als de private sector hebben recht op een vaccin. Maar ook mensen die niet tot de drie risicogroepen behoren blijken in Moskou en omgeving aan het vaccin te kunnen komen, volgens onderzoek van de onafhankelijke nieuwssite Meduza. Mogelijk neemt men het op sommige vaccinatieposten niet zo nauw omdat er nog onvoldoende animo onder de bevolking is voor het vaccin.
Rusland hoopt dat het vaccin uitkomst zal bieden tegen de voortrazende corona-epidemie die momenteel volgens officiële cijfers dagelijks voor ruim 26.000 nieuwe besmettingen zorgt. Corona heeft in Rusland volgens officiële cijfers in totaal aan 44.718 mensen het levens gekost, maar experts denken dat dit aantal in werkelijkheid hoger ligt.
Wedloop op het vaccin
De timing om in Rusland te starten met een grootschalige vaccinatiecampagne lijkt niet helemaal toevallig. Een dag nadat Groot-Brittannië als eerste westerse land het groene licht had gegeven om te starten met massale vaccinatie met het Pfizer en BionTech vaccin, deed Vladimir Poetin dat in Rusland.
De Russen waren er sowieso als eerste bij. Het Russische vaccin Spoetnik V was in augustus immers geregistreerd en goedgekeurd als eerste coronavaccin ter wereld. Toen Pfizer in oktober aankondigde dat zijn vaccin voor 94% betrouwbaar was, lieten de ontwikkelaars van Spoetnik V de volgende dag weten dat hun vaccin voor 95% betrouwbaar was.
De ontwikkelaars van Spoetnik V moeten de derde testfase waarin het vaccin op 40.000 mensen wordt getest nog afronden. De effectiviteit van het vaccin wordt door de makers van Spoetnik V nu geschat op 92%. Door slordigheden in de wetenschappelijke publicaties over de resultaten van de eerste testfases werden er door westerse wetenschappers aanvankelijk kanttekeningen geplaatst bij de effectiviteit en veiligheid van het Russische vaccin. Twijfels werden onder andere in de hand gewerkt omdat het aantal proefpersonen op wie het vaccin was getest, te klein zou zijn.
Op basis van de tot nu toe beschikbare informatie gaat men er voorlopig van uit dat het Russische vaccin zich in ieder geval qua veiligheid niet onderscheidt van zijn westerse concurrenten. Voor alle tot nu toe geproduceerde Covid-19 vaccins geldt dat over hun werking en effectiviteit maar beperkte informatie beschikbaar is.
Toch hebben Russische wetenschappers van verschillende vooraanstaande universiteiten hun zorgen geuit over de veiligheid en effectiviteit van het Russische coronavaccin. In een open brief wijzen de Russische wetenschappers op tekortkomingen in de selectie van controlegroepen voor de eerste en tweede testfase en zij vragen zich af waarom de makers van het vaccin niet meer onderzoeksgegevens willen vrijgeven. Zij vrezen dat er door de druk vanuit de politiek om in korte tijd een vaccin te produceren, belangrijke stappen in het testproces worden overgeslagen.
Hoewel meer dan vijftig landen al interesse hebben getoond in het Russische vaccin, blijven er ook internationaal twijfels. Zo wilde Turkije aanvankelijk ook gebruik gaan maken van het Russische vaccin maar het land maakte deze week bekend toch af te zien van aankoop omdat het Spoetnik V vaccin niet de noodzakelijke testprocedures heeft doorlopen.
Op 9 december 2020 werden er volgens officiele cijfers 26.190 nieuwe coronabesmettingen geregistreerd in Rusland. Screenshot van Meduza.
Logistieke problemen
President Poetin heeft weliswaar opdracht gegeven direct te starten met grootschalige vaccinatie van de bevolking, de vraag is of Rusland in staat is om in korte tijd op grote schaal vaccins te produceren. Eind oktober nog zei Poetin dat het grootste probleem voor het Russische vaccin een gebrek aan apparatuur is om het op grote schaal te produceren. Maar op 2 december kondigde de president aan dat er twee miljoen doses van het Spoetnik V vaccin ‘klaar zijn of klaar zullen zijn in de komende paar dagen'.
Enkele dagen eerder zei vicepremier Tatjana Golikova nog dat Rusland zou proberen om tot eind 2020 twee miljoen vaccins te produceren, waarmee ze vraagtekens leek te plaatsen bij eerdere oplevering. Critici betwijfelen of Rusland momenteel voldoende vaccins beschikbaar heeft. De Russische nieuwssite The Bell heeft van een bron vernomen dat Rusland tot het einde van het jaar niet meer dan 500.000 vaccins kan produceren.
Omdat Rusland net als andere landen over een beperkt aantal vaccins beschikt, worden voorlopig alleen mensen boven de achttien en onder de zestig jaar gevaccineerd. Hierin wijkt Ruslands beleid af van dat van Groot-Brittannië waar men start met 80-plussers en andere kwetsbare groepen zoals mensen met chronische ziektes.
Hoewel het overal ter wereld een uitdaging blijkt om in razendsnel tempo vaccins beschikbaar te krijgen, heeft Rusland het nadeel dat het geen lange traditie van grootschalige farmacie kent. Tijdens de Sovjet-Unie werden geneesmiddelen geproduceerd in de Baltische landen en in Hongarije. Bovendien is het Russische vaccin ontwikkeld door een staatsinstituut (het Gamaleja-Instituut voor Epidemiologie en Microbiologie in Moskou) en moet er voor grootschalige productie samengewerkt worden met commerciële farmaceutische bedrijven wat mogelijk tot extra vertragingen kan leiden.
Twijfels onder de bevolking
Russen die in aanmerking komen voor een gratis vaccinatie op vrijwillige basis kunnen zich online aanmelden. Het vaccin wordt in twee etappes toegediend. Het moet na 21 dagen nog een keer worden gegeven om volledige immuniteit tegen het coronavirus te krijgen.
Veel Russen staan echter sceptisch tegenover vaccinatie tegen Covid-19. Zo bleek uit een peiling door regeringspartij Verenigd Rusland afgelopen herfst dat 73% van de Russische bevolking zich niet wilde laten vaccineren. Eenzelfde beeld kwam uit een peiling van het onafhankelijke onderzoeksbureau Levada in augustus. Volgens deze peiling zou 54% van de Russen niet bereid zijn zich te laten vaccineren tegenover 38% die het wel zou willen.
Hoewel weerstand tegen vaccinaties een wereldwijd fenomeen is, heerst onder veel Russen in het bijzonder wantrouwen tegen de in eigen land geproduceerde geneesmiddelen. Terwijl het beleid van de regering gericht is op het promoten van de nationale farmaceutische industrie, raden Russische artsen niet zelden hun patiënten aan om, indien beschikbaar, te kiezen voor een in het buitenland geproduceerde vaccinatie of geneesmiddel. Dit beeld wordt echter tegengesproken door het onderzoek van regeringspartij Verenigd Rusland van afgelopen herfst. Volgens dit onderzoek kwam het wantrouwen jegens het coronavaccin niet voort uit het feit dat het vaccin van Russische makelij is. Van de ondervraagden zei 63% dat het voor hen geen verschil maakte in welk land het vaccin ontwikkeld was.
Maar onder artsen blijkt veel weerstand tegen het Russische vaccin, schrijft The Moscow Times, op basis van twaalf interviews met Russische medici. Reden voor de scepsis is het feit dat de derde testfase nog niet is afgerond en dat er tijdens de eerste testfases te kleine testgroepen zijn gebruikt. ‘Zolang er geen resultaten van het onderzoek (derde testfase – red.) zijn, zal ik het vaccin blijven weigeren’, zei de voorzitter van een onafhankelijke vakbond voor ambulancepersoneel tegen Meduza.
Uit een in september uitgevoerde peiling onder artsen bleek dat 50% niet voelde voor een vaccinatie, terwijl 24% er wel open voor stond. Hoewel het vaccin op vrijwillige basis wordt toegediend, beweren sommige artsen zich toch door hun werkgever onder druk gezet te voelen om zich te laten vaccineren. De onafhankelijke artsenvakbond Alliantie van Artsen berichtte al over ontslagen van artsen die een vaccinatie geweigerd hadden. Overigens zijn er vanzelfsprekend ook artsen die zich zonder probleem laten vaccineren.
Socioloog Aleksej Levinson van onderzoeksbureau Levada zegt tegen The Moscow Times dat een deel van het wantrouwen onder medici jegens het vaccin te verklaren is omdat het vaccin wordt geproduceerd door een staatsonderzoeksinstituut. Omdat de officiële coronacijfers geen goed beeld zouden geven van de werkelijke omvang van de epidemie, zou het vertrouwen in de overheid onder medici verder zijn afgekalfd.
Wat mogelijk ook niet helpt is dat vicepremier Tatjana Golikova aankondigde dat alcoholconsumptie de eerste 42 dagen na inenting beperkt moet worden omdat er eerst een goede immuniteit moet worden opgebouwd. Mensen die een vaccinatie hebben gekregen wordt ook geadviseerd om plekken met veel mensen gedurende die eerste periode zoveel mogelijk te vermijden.
Hoewel restaurants en cafés in Rusland momenteel nog tot 23:00 uur open mogen blijven, heeft Sint-Petersburg wel beperkende maatregelen aangekondigd voor de feestdagen. Restaurants, cafés en bars moeten tussen 31 december en 3 januari dicht. Deze maatregel is bedoeld om drukte op deze plekken tijdens de Russische winterfeestdagen te vermijden. Enkele tientallen ondernemers weigeren echter om in de genoemde periode dicht te gaan omdat ze zeggen dat het fataal is voor hun business. Nieuwjaar en de Russische feestdagen die daar op volgen, zijn normaal gesproken topdagen voor de Russische horeca en in dit crisisjaar willen ze hun omzet niet nog verder omlaag zien gaan. Tussen 4 en 10 januari mag de horeca in Sint-Petersburg wel open blijven tot 19 uur ’s avonds maar museums en concertzalen moeten de gehele wintervakantie dicht.
Bronnen: Meduza, The Bell, Radio Svoboda, The Moscow Times, Kommersant, Interfax, Ria Novosti, Levada Centrum, trv-science.ru