Het Hooggerechtshof van Karelië (een provincie van Rusland bij de Finse grens) heeft op 29 september geheel onverwacht historicus Joeri Dmitrijev wegens een zedenzaak in hoger beroep tot 13 jaar strafkamp streng regime veroordeeld. Op 22 juli had de locale rechtbank van Petrozavodsk Dmitrijev tot 3,5 jaar strafkamp veroordeeld. Men ging ervan uit dat hij met aftrek van zijn jarenlange voorarrest in november vrij zou komen. Maar de openbaar aanklager ging in hoger beroep.
Dmitrijev is veroordeeld op grond van een zedenzaak, maar die is dermate kwestieus dat tientallen schrijvers, wetenschappers en kunstenaars het voor de ontdekker van een stalinistisch massagraf in Sandarmoch hebben opgenomen. Mensenrechtenorganisatie Memorial, waarmee Dmitrijev verbonden is, noemt het vonnis 'wreed, onwettig, onrechtmatig en politiek gemotiveerd.' De verwachting is dat Dmitrijevs advocaat het vonnis bij het Hooggerechtshof van de Russische Federatie in Moskou zal aanvechten. In een brief aan commentator Zoja Svetova reageerde Dmitrijev: 'Droefenis??? Nee! Was te verwachten. Kennelijk heb ik iemand heel pijnlijk op zijn staart getrapt... Okee - we vechten gewoon door. Ik ben in ieder geval niet van plan mijn handen in de schoot te leggen.'
Joeri Dmitrijev na het vonnis op 29 september 2020 (foto website 7x7)
De rechtszaak wordt in Rusland door velen gezien als een puur politieke afrekening met een man die hardnekkig aandacht vroeg voor de donkere bladzijden uit de sovjet-geschiedenis. Dmitrijevs advocaat was wegens ziekte niet bij de behandeling aanwezig en Dmitrijev werd vertegenwoordigd door een door de rechtbank aangewezen raadsman. Meer dan 600 wetenschappers, journalisten en kunstenaars ondertekenden een protestverklaring tegen het 'wrede en onwettige vonnis'.
Open brief van 250 Kulturträger
Aan de vooravond van de uitspraak vroegen meer dan 250 wetenschappers, kunstenaars en schrijvers in een open brief, afgedrukt door de krant Novaja Gazeta, de zaak over te hevelen naar een ander gerechtshof omdat het Karelische Hooggerechtshof in deze zaak niet onpartijdig zou zijn. 'Het illegale karakter van deze acties [gedoeld wordt op de anonieme aangifte - red.] en de absurditeit van de tegen de historicus ingebrachte beschuldigingen over de verspreiding van pornografie en het plegen van onzedelijke handelingen met zijn minderjarige geadopteerde dochter lieten er aanvankelijk geen twijfel over bestaan dat deze zaak geen enkel juridisch perspectief had en zou worden gesloten. Maar de zaak werd doorgezet. Wij gaan ervan uit dat hierachter machtsstructuren schuilgaan, die ontevreden zijn met de positie die Dmitrijev in de maatschappij innam en met de enorme inspanning van Joeri Dmitrijev voor het waarborgen van de herdenking van de slachtoffers van het stalinisme.'
Het grenst aan het onwaarschijnlijke, zeggen de briefschrijvers, dat een locale rechtbank tot twee keer toe niet meeging in de strenge eisen van het OM, maar dat het Hooggerechtshof dit naast zich neerlegt toont aan dat het in deze zaak partijdig is.
Na het draconische vonnis protesteerden in Petrozavodsk mensen met eenmanspiketten, de enige toegestane vorm van actievoeren: 'Het vonnis van Dmitrijev is de overwinning van het kwaad.'
'Tegen diegenen die deze smerige zaak hebben aangespannen, zouden we slechts het volgende willen zeggen,' aldus de briefschrijvers. 'Jullie kunnen het leven van historicus Dmitrijev en van zijn aangenomen dochter en naasten breken, maar het zal jullie niet lukken de historische waarheid te verdonkeremanen.' De brief is onder meer ondertekend door filmers Andrej Zvjagintsev en Aleksandr Sokoerov, zanger Joeli Kim, uitgeefster Irina Prochorova, schrijvers Ljoedmila Oelitskaja, Aleksandr Archangelski, Lev Rubinstein, Alla Gerber en Viktor Sjenderovitsj, politici Lev Schlossberg en Grigori Javlinski, mensenrechtenactivisten Oleg Orlov en Lev Ponomarjov en Natalja Solzjenitsyn, de weduwe van Aleksandr Solzjenitsyn.
Ontdekker van massagraf van Sandarmoch
Joeri Dmitrijev is de ontdekker van het stalinistische massagraf Sandarmoch in Karelië en heeft zijn hele leven gewijd aan publiciteit en aandacht voor de rond de zevenduizend geëxecuteerden in de bossen van Karelië. Hij organiseerde een jaarlijkse internationale herdenking, verzamelde alle informatie die hij kon vinden en bood mensen de gelegenheid hun vermoorde familieleden te gedenken. Dmitrijev werd vijf jaar geleden opgepakt op verdenking van het vervaardigen van kinderporno, nadat naaktfoto's van zijn adoptiefdochter op zijn computer werden gevonden. Volgens Dmitrijev behoorden de foto's tot een gezondheidsdossier dat hij enige tijd over het meisje had bijgehouden, omdat zij ondervoed was.
Eenvoudige gedenktekens voor vermoorde familieleden in de bossen van Sandarmoch
De rechtbank sprak hem in 2018 uitzonderlijk genoeg vrij, na enkele psychiatrische onderzoeken die positief uitpakten voor Dmitrijev. Daarna veranderde het Openbaar Ministerie de aanklacht en beschuldigde hem van onzedelijke handelingen met het kind. Het Hooggerechtshof van Karelië heeft het vonnis van de rechter nu dus zwaar opgehoogd en ging nog verder: het verwees de vrijspraak van de rechtbank in de zaak over kinderporno naar de prullenbak. De rechtbank dient die aanklacht opnieuw te onderzoeken.
Een vonnis in een zedenzaak maakt het leven van een gedetineerde in Russische kampen loodzwaar. De facto is dit voor Dmitrijev een doodvonnis, zei oppositiepoliticus Vladimir Kara-Murza, zelf tot twee keer toe slachtoffer van een vergiftiging die hij toeschrijft aan de Russische geheime dienst FSB.
Volgens Memorial is Sandarmoch dankzij Dmitrijev een internationaal zeer belangrijke herdenkingsplaats geworden, die jaarlijks bezocht werd door mensen uit Oekraïne, de Baltische landen en Polen. 'De herdenkingsdagen toonden keer op keer aan dat de massaterreur geen "hapering" van het sovjet-systeem was, maar het fundament ervan vormde. Hier was de relatie tussen de geschiedenis en de moderne tijd voelbaar: hier sprak Joeri Dmitrijev zich in 2015 openlijk uit over de oorlog in het oosten van Oekraïne. Misschien was dat wel de lont in het kruitvat.'
De zaak werd volgens Memorial gefabriceerd rondom 'smerige beschuldigingen' die Dmitrijev niet alleen belasterden, maar de rechtbank ook de gelegenheid boden hem achter gesloten deuren te behandelen. De ongefundeerdheid van de beschuldigingen was volgens Memorial van meet af aan duidelijk en het 'lichte vonnis' van 3,5 jaar dat de rechtbank hem in juli 2020 oplegde was daarvan het bewijs: de facto zou Dmitrijev bijna direct vrijkomen. Er was geen flinter van bewijs van porno of onzedelijke handelingen, aldus de mensenrechtenorganisatie.
Dmitrijev voor zijn arrestatie in 2016 in Petrozavodsk
'Het huidige vonnis is de wraak van het systeem, dat in de voetsporen van het sovjet-systeem treedt en het liefst zou zien dat de namen, die door Joeri Dmitrijev aan de vergetelheid zijn ontrukt, weer zouden verdwijnen door hemzelf en zijn levenszaak te belasteren en in een kwaad daglicht te stellen,' aldus Memorial.
Volksgericht op televisie
Aan de vooravond van het vonnis begonnen op internet vage foto's te circuleren die de geadopteerde dochter van Dmitrijev (nu 15 jaar oud) zouden voorstellen. Volgens het televisieprogramma Vesti leidden de foto's tot grote volkswoede over het slappe vonnis van 3,5 jaar en werd gevraagd om de zwaarst mogelijke straffen. In het sensationeel getoonzette en duidelijk tegen Dmitrijev gericht televisie-item worden de foto's getoond en vraagt de advocaat van het meisje om een zwaardere straf. Dmitrijev wordt weggezet als een amateur-historicus met een duister verleden en als medewerker van Memorial, een organisatie die volgens de commentator het stempel 'buitenlandse agent' heeft gekregen en dus leeft van buitenlandse financiers.
De televisie-commentator van Vesti: 'Dit op zijn zachtst gezegd vreemde vonnis [van 3,5 jaar - red] heeft velen verbaasd. De stadsrechtbank van Petrozavodsk sprak Dmitrijev vrij van de wetsartikelen "moreel verderfelijke handelingen" en "misbruik van een minderjarige met het doel om pornografie te vervaardigen". En voor gewelddadige handelingen met een seksueel karakter gaf men de grijsaard-amateur-historicus slechts....3,5 jaar strafkamp streng regime. Hoewel de strafmaat voor dit artikel begint bij 12 jaar!'
De stemming was aan de vooravond van het vonnis van het Hooggerechtshof reeds getoonzet.
De advocaat van Dmitrijev gaat in hoger beroep bij het Hooggerechtshof van de Russische Federatie.
(Bronnen: Memorial, Meduza, Kommersant, Vesti, Novaja Gazeta)
Lees hier het verhelderende artikel van Nikolaj Epplée over de zaak tegen Dmitrijev dat RaamopRusland eerder afdrukte.