De Europese Unie erkent de uitslag van de presidentsverkiezingen in Belarus niet. Rusland op zijn beurt heeft een eerste steunoperatie op gang gebracht voor het zittende bewind van Loekasjenko, dat ruim een week na de stembusgang probeert om de protesten van de burgerbeweging en de stakingen in enkele sleutelsectoren alsnog de kop in te drukken.
Op een speciale vergadering op woensdag 19 augustus hebben de EU-regeringsleiders vastgesteld dat de presidentsverkiezingen niet ‘vrij en eerlijk’ zijn verlopen en dat ze de officiële uitslag daarom niet aanvaarden. De EU volgde daarmee een oproep van presidentskandidate Svetlana Tichanovskaja, die vanuit Litouwen oproep om haar coördinatie- en transitieteam te steunen en president Loekasjenko niet te erkennen als staatshoofd.
Oproep aan Europa van Svetlana Tichanovskaja (in het Engels)
Het geweld dat daarna tegen protesterende burgers is ingezet, mag volgens de EU-staten ook niet ongestraft blijven. Daarom zullen er sancties volgen tegen de hoge regeringsfunctionarissen in Belarus die verantwoordelijk zijn voor het geweld tegen de burgers die op straat en in de bedrijven protesteren tegen de frauduleuze verkiezingen.
Volgens EU-raadspresident Charles Michel hebben de maatregelen niet te maken met geopolitiek, maar met het recht van de burgers van Belarus om in ‘vrijheid hun leider te kiezen’. De EU heeft de Witrussische regering daarom opgeroepen tot een ‘inclusieve nationale dialoog’ in Belarus en er bij het grote buurland Rusland op aangedrongen zich daarbij aan te sluiten.
Na de videovergadering maakte Eurocommissie-voorzitter Ursula von der Leyen bekend dat de EU 53 miljoen euro beschikbaar stelt voor de bevolking van Belarus. Daarvan is 2 miljoen euro bestemd voor de slachtoffers van het geweld van afgelopen week, 1 miljoen euro voor onafhankelijke media en de resterende 50 miljoen euro voor de medische wereld en andere sectoren die zijn getroffen door de corona-pandemie.
Eerder hadden de zogeheten Visegrad-landen (Polen, Slowakije, Tsjechië en Hongarije) al verklaard dat ze de presidentsverkiezingen niet zouden erkennen en opgeroepen tot een nieuwe verkiezingsronde in Belarus. Die eensgezindheid was belangrijk, omdat de Hongaarse premier Viktor Orban tot voor kort geen stappen tegen Loekasjenko wilde zetten.
Moskou: verdragsverplichtingen
Vanuit Moskou kwamen tegelijkertijd geluiden die er op duiden dat Rusland bereid is om Loekasjenko te hulp te schieten. In een verklaring maakte Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov melding van ‘buitenlandse inmenging’ in Belarus. In dat verband verweest hij naar de verdragsrechtelijke plicht van Rusland om eventueel hulp te bieden. Zowel de Statenunie, die Belarus en Rusland in 1999 hebben gevormd, als beider lidmaatschap van de Verdragsorganisatie voor Collectieve Veiligheid (ODKB) zou volgens Peskov kunnen leiden tot wederzijdse hulp. Op dit moment is dat nog niet nodig, aldus Peskov. Op de vraag of directeur Bortnikov van de staatsveiligheidsdienst FSB zich al in Minsk bevond, zoals enkele nieuwsmedia in Rusland zelf hadden gemeld, kon Peskov geen antwoord geven.
Ook minister Sergej Lavrov van Buitenlandse Zaken, die erkende dat de verkiezingen in Belarus niet ‘ideaal’ waren verlopen, maakte gewag van buitenlandse interventies. Volgens Lavrov is het buitenland uit op een herhaling van de Majdan in Oekraïne (2013/2014). Hij verwees daarbij naar Polen en de Baltische buurlanden Letland en Litouwen. Volgens Lavrov is de EU, in weerwil van de uitlating van Michel, wel degelijk uit op een geopolitieke machtsverschuiving in Belarus, ten gunste van het Westen en ten koste van Rusland.
Politie sluit Minsk weer af. Foto Tut.By
In welke mate de Russische regering al betrokken is bij de verdediging van president Loekasjenko is niet helemaal duidelijk. Medewerkers van de staatstelevisie van Belarus, die afgelopen weekeinde in staking waren gegaan tegen het bewind, maakten er vandaag melding van dat ze waren ontslagen en inmiddels vervangen door Russische journalisten. Er zouden twee vliegtuigen met Russische mediamensen zijn ingevlogen. Hoofdredacteur Margarita Simonjan van RT ontkende dat haar medewerkers de Witrussische staatstelevisie al hadden overgenomen, maar zei daartoe ‘bereid te zijn als het beleefd zou worden gevraagd’. Eerder had Simonjan al gepleit voor een interventie in Belarus.
Feit is wel dat Loekasjenko tien dagen na de verkiezingen weer wat meer zelfvertrouwen heeft gekregen. In een spoedvergadering van de nationale Veiligheidsraad van Belarus gaf hij de binnenlandse strijdkrachten, het leger en de staatsveiligheidsdienst KGB de opdracht om de orde in Minsk te herstellen, om de stakende werknemers van de staatstelevisie te ontslaan en te vervangen door loyale journalisten, om de financiering van de oppositie te ontrafelen en om de NAVO nauwlettend in de gaten te houden. De politie begon tegelijkertijd het centrum van Minsk af te grendelen en betogers en stakers te verspreiden.