De sterftecijfers van het coronavirus zijn in Rusland opvallend laag. Komt dit door de snelle en adequate maatregelen (het ministerie van volksgezondheid), door gesjoemel met de cijfers (New York Times, Financial Times), door een andere manier van registreren of door een combinatie van factoren (Russische nieuwssites)?
In Rusland waren op 18 mei ruim 290.000 besmettingen vastgesteld, van hen zijn er 2.722 overleden, minder dan 1%. In andere landen is die verhouding veel ongunstiger. In Nederland bijvoorbeeld is het percentage 13% (bij 44.000 besmettingen 5.694 doden). Ook in Groot-Brittannië, Frankrijk, Spanje en België zijn de percentages van sterfgevallen ten opzichte van besmettingen boven de 10%. In Duitsland dat geldt als een land waar het virus goed bedwongen is, overleed tot nu toe 4,5% van de besmette personen, nog altijd viereneenhalf keer zoveel als in Rusland.
Corona-afdeling in ziekenhuis. Foto Ministerie van Volksgezondheid
De verklaring van het Russische ministerie van Volksgezondheid is, dat het virus tijdig is opgespoord en snel behandeld wordt. Russen gaan meteen naar de dokter als ze symptomen van corona hebben, aldus de officiële verklaring.
Volgens onder meer de New York Times en de Financial Times is het verschil het gevolg van het opgeven van andere doodsoorzaken dan corona. De New York Times citeerde een demograaf die zei dat 70 procent van de sterfgevallen door corona in Moskou, en 80 procent in andere regio niet gerapporteerd zijn. De Russische autoriteiten hebben fel geprotesteerd tegen deze berichten. Maria Zacharova, de woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken, eiste intrekking van de artikelen en noemde ze ‘onjuist, ontoelaatbaar en eenzijdig’. Volgens haar is ‘over de ware reden van de verschijning van deze artikelen geen twijfel mogelijk’. Het is nepnieuws, dat door ‘bepaalde krachten in het Westen’ wordt gebruikt om de regering in diskrediet te brengen en Rusland te destabiliseren. Rusland heeft aan de VN en OVSE een weerlegging van de verhalen gestuurd, aldus Zacharova.
Autopsie
De Russische nieuwssite The Bell legt uit dat in Rusland in de regel autopsie wordt uitgevoerd als iemand overlijdt en een infectie had. De patholoog-anatoom laat weefsel van de overledene onderzoeken in een lab en stelt pas dan een doodsoorzaak vast. Daarbij zijn de instructies dat de patholoog alleen corona moet aangeven als het de hoofdoorzaak van overlijden is. In andere gevallen wordt corona aangeduid als bijkomende of complicerende factor. Dan gaat het om mensen die bijvoorbeeld aan hart- en vaatziektes, nierfalen of kanker lijden en daarnaast met corona zijn besmet.
De WHO adviseert om mensen die chronisch ziek zijn en sterven na een positieve test op corona, te registreren als corona-gevallen. De aanbevelingen voor Russische pathologen wijken daarvan af en worden vaak omgekeerd uitgelegd, schrijft The Bell. In de instructies staat onder andere dat als er geen coronasymptomen zijn geconstateerd, maar bij autopsie wel besmetting blijkt, corona moet worden geregistreerd als ‘bijkomende ziekte’. Daarbij zegt het ministerie van Volksgezondheid dat pathologen moeten beseffen, dat tot wel 30% van de testen vals-positief kunnen zijn.
In Duitsland is iemand die positief getest is met corona automatisch een corona-sterfgeval, in Groot-Brittannië en de VS is een redelijk vermoeden van corona voldoende om als doodsoorzaak te worden geregistreerd.
The Bell concludeert dat het daardoor verklaarbaar is dat Rusland veel lagere cijfers meldt. Er zijn maar weinig landen waar de doodsoorzaak pas wordt vastgesteld na autopsie en weefselonderzoek. Als de aanbevelingen bovendien worden uitgelegd om corona uit te sluiten, dan dalen de cijfers nog meer.
Instructies
De Russische nieuwssite Meduza sprak met artsen, pathologen en demografen. Een arts in Moskou vertelde dat in april in zijn ziekenhuis dagelijks 10 tot 20 mensen overleden aan corona, maar dat dit in de cijfers niet was terug te zien. Moskou, waar 50% van het aantal besmettingen in Rusland is vastgesteld, meldde over de maand april bijna 20% meer sterfgevallen dan voorgaande jaren in dezelfde maand. Van de 1800 extra doden ten opzichte van 2019 waren er slechts 658, ongeveer eenderde, toegeschreven aan corona. Een officiële woordvoerder van het gemeentebestuur zei dat 60% van de sterfgevallen in april door andere ziektes veroorzaakt was.
In de verhalen die Meduza van medici hoorde, werden in het begin van de epidemie instructies gegeven om niet meer dan een beperkt aantal coronadoden per dag te melden. Een demograaf wijst op het fenomeen dat in Sint Petersburg dagen achtereen steeds 3 mensen aan corona overleden en in Moskou 5.
De mogelijkheden om in de overlijdensakte corona vast te stellen werden verkleind en die van chronische ziekten verruimd, aldus zegslieden van Meduza. De site citeert een arts uit Jekaterinenburg die vertelt over een oudere vrouw die aan corona overleed. Dit werd bekend in de stad. Twee dagen later zei de vice-gouverneur tegen de media: ‘We hebben ons vergist, ze stierf aan kanker.’
Eind april kwam het ministerie van Volksgezondheid met nieuwe instructies, die er juist op aandrongen om corona in de overlijdensakte niet te verhullen.
Artsen en medisch personeel
Volgens de nieuwssite Mediazona lopen Russische zorgmedewerkers zestien keer meer kans te sterven aan het virus dan hun collega's in landen met een vergelijkbare besmettingsniveau. Mediazona, een oppositiesite opgericht door Pussy Riot-activisten, schrijft dat er minstens 186 artsen en ander medische personeel overleden zijn aan corona. Dat is, zo stelt Mediazona, schrikbarend veel.
Mediazona baseert zich op een gedenklijst met namen, opgesteld door Russische artsen. Hierop stonden op 18 mei 222 namen. 19 namen vielen af, omdat hun dood geen verband hield met de corona-uitbraak in Rusland. Van 186 artsen en medisch personeel kon Mediazona de dood bevestigd krijgen, via regionale ziekenhuizen en besturen, via collega's, via media en via familieleden. Onder hen zijn 38 verplegers en verpleegsters, 18 chirurgen, 15 behandelende artsen, 11 anesthesisten 14 verpleeghulpen, 13 ambulancebroeders, 12 ambulancechauffeurs.
Tweederde van de sterfgevallen zijn afkomstig uit vier regio's die de grootste infectiehaarden vormen: Moskou en de regio Moskou, St. Petersburg en de Kaukasus-regio Dagestan, waar liefst 40 doden onder medisch personeel zijn gemeld.
Mediazona heeft twee mogelijke verklaringen: het aantal corona-sterfgevallen onder de bevolking is in werkelijkheid veel hoger dan gemeld, of het risico voor medisch personeel is bijzonder groot wegens gebrek aan beschermingsmiddelen. Meer dan 80% van artsen die in ziekenhuizen met corona-patiënten werken zeiden in een recente peiling dat er geen of te weinig beschermingsmiddelen beschikbaar waren.
In Dagestan heeft de minister van volksgezondheid in een opmerkelijk interview op 16 mei erkend dat de officiële cijfers van besmetting en sterfgevallen in de regio veel te laag waren en dat daardoor de bevolking de maatregelen niet serieus nam. Meduza sprak met de journalist die het interview afnam. Dat artikel is hier (in het Engels) te vinden.
Bronnen: Interfax, New York Times. The Bell, Meduza, Mediazona, Stopcoronavirus.rf