Het vonnis tegen activist Konstantin Kotov is 14 oktober in Moskou in hoger beroep herbevestigd. Kotov kreeg vier jaar gevangenisstraf voor deelname aan niet toegestane protestacties. In de ‘Moskouse strafzaak’ tegen 'massa-onlusten' zijn inmiddels zes mensen per snelrecht veroordeeld tot gevangenisstraffen van twee tot vijf jaar na deelname aan vreedzame protestacties voor vrije verkiezingen en ter ondersteuning van politieke gevangenen.
Konstantin Kotov (foto twitter)
Na een gerechtelijk onderzoek van slechts twee dagen kreeg Kotov begin september vier jaar gevangenisstraf opgelegd, een vonnis dat nu is bekrachtigd. Kotov was niet bij de rechtszaak aanwezig en volgde hem via een videoverbinding vanuit zijn cel. Hij heeft nooit schuld bekend. De aanklacht berust volgens hem op valse verklaringen van medewerkers van de politie en de Nationale Garde. ‘Ik eis gehele vrijspraak als de rechter daarvoor voldoende moed heeft. Niemand mag ooit op dit wetsartikel veroordeeld worden,’ zei Kotov in de rechtszaal.
Berucht wetsartikel
Kotov is de tweede persoon in Rusland die op grond van het zogenaamde ‘Dadin’ artikel veroordeeld wordt (artikel 212.1 van het Wetboek van Strafrecht). Dit is vernoemd naar politiek activist Ildar Dadin die in 2015 wegens eenmanspiket-acties tot drie jaar strafkolonie werd veroordeeld. Het wetsartikel is in 2014 ingevoerd als reactie op de protesten tegen Poetins herverkiezing als president in 2011 en 2012.
Dadin werd veroordeeld wegens het houden van meerdere eenmans-demonstraties, de enige vorm van protest die in Rusland zonder overheidsvergunning legaal is. Hij werd in de gevangenis in het noordelijke Karelië gemarteld. Zijn vrouw smokkelde brieven van hem de kolonie uit en na internationale druk werd Dadin vrijgelaten, nadat het Russische Constitutionele Hof de veroordeling 'onwettig' verklaarde. In 2017 werd hij gerehabiliteerd.
Volgens Kotovs advocaat Maria Eismont is het 'Dadin-artikel' zo gevaarlijk omdat iemand veroordeeld kan worden op basis van deelname aan verschillende protestacties, zelfs als die vreedzaam verlopen. Deze buitenproportionele reactie van de autoriteiten op vreedzaam protest is volgens de advocaat in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Wat deed Kotov?
Konstantin Kotov (34) is een programmeur en burgeractivist die zich via eenmansacties verzet tegen politieke repressie. In maart 2019 werd hij voor het eerst aangehouden bij het standbeeld van de Russische wetenschapper Michail Lomonosov bij de Moskouse Staatsuniversiteit. Daar nam Kotov deel aan een bijeenkomst ter ondersteuning van PhD-student Azat Miftachov die in voorlopige hechtenis zit omdat hij wordt verdacht van het maken van een explosief. Na zijn aanhouding bij de Lomonosov Universiteit is de politie een dossier tegen Kotov gaan bijhouden.
Volgens de aanklagers is Kotov voorafgaand aan zijn arrestatie meermaals berispt door de politie en zou hij 'minachting hebben voor' de beginselen van de Russische Grondwet. Door herhaaldelijk aan niet toegestane protestacties deel te nemen heeft hij zich volgens hen zelf een strafzaak op de hals gehaald. Op 10 augustus 2019 werd Kotov gearresteerd na afloop van de toegestane protestactie tegen fraude bij de gemeenteraadsverkiezingen, op de Sacharovlaan in Moskou, waaraan ruim 60.000 mensen deelnamen. Na die massale protestactie liep Kotov met andere demonstranten in de richting van het centrum waar het protest niet was toegestaan. Daar is hij met ruim 250 andere ‘loslopende’ demonstranten opgepakt.
Volgens de aanklager zou Kotov op dat moment 'een reëel gevaar' voor het verkeer zijn geweest. Een politieagent getuigde tijdens de rechtszitting dat de demonstranten in het centrum uiteengejaagd moesten worden omdat er klachten van voorbijgangers waren binnengekomen, dat ze wandelaars in de weg hadden gelopen. Een andere politieagent liet doorschemeren dat hij op het politiebureau al eerder met Kotov een ‘gesprek’ had gevoerd en dat de activist voorkwam op ‘de lijst van 35’, een reeks namen van burgers die meedoen aan niet toegestane protestacties.
De verdedigers benadrukten dat Kotov nooit geweld heeft gebruikt tegen rechtshandhavers of publieke objecten. In hoger beroep werd Kotov ondersteund door dertien advocaten, van wie er twaalf werkten voor het symbolische bedrag van 212 roebel en 10 cent (3 euro), een verwijzing naar het Dadin-artikel. Advocaat Anastasia Samoroekova zei na afloop van de rechtszaak tegen persbureau Ria Novosti dat ze in cassatie zullen gaan en ‘naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waar kunnen we anders nog heen?’
Maatschappelijke steun
De veroordeling van Kotov trekt veel maatschappelijke aandacht in Rusland. Mensenrechtenorganisatie Memorial beschouwt Kotov als ‘politieke gevangene’. Voorafgaand aan de zitting van 14 oktober werden er al op verschillende plekken in Moskou ‘eenmansacties’ gehouden uit solidariteit met de activist.
Konstantin Kotov hield onder meer een (toegestane) eenmanspiket voor uitwisseling van Oekraïense en Russische krijgsgevangenen (foto twitter)
Op 14 oktober kwamen tientallen mensen naar de Moskouse rechtbank in afwachting van de uitspraak van de rechter. Aanwezig waren onder meer politicoloog en lid van de presidentiele Mensenrechtenraad Jekaterina Schulmann, Ildar Dadin zelf, een aantal Russisch-orthodoxe priesters en een oppositielid. Sjoelman sprak het publiek bij de rechtbank toe en zei dat het laatste woord over de zaak Kotov nog niet is gezegd. De presidentiele mensenrechtenraad heeft de eerste veroordeling van Kotov bekritiseerd en gezegd dat de rechtbank onvoldoende bewijs heeft geleverd om Kotov schuldig te verklaren. Het feit dat hij geen geweld heeft gebruikt tijdens zijn deelname aan niet toegestane protestacties vinden zij een doorslaggevend argument.
Protest van priesters
In september hebben 36 Russisch-orthodoxe priesters zich in een open brief uitgesproken tegen de veroordelingen van vreedzame demonstranten in wat bekend is komen te staan als de 'Moskouse strafzaak', de berechting van deelnemers aan de protesten van afgelopen zomer voor vrije verkiezingen. Dat was opmerkelijk omdat de Russisch-Orthodoxe Kerk in Rusland zeer gezagsgetrouw is. De priesters werden meteen door de kerkelijke leiding tot de orde geroepen.
De priesters haalden de strafzaak tegen Kotov in het bijzonder aan om te betuigen hoe absurd de veroordelingen in de Moskouse strafzaak zijn. Ze schreven: 'Eén van de veroordeelden is Konstantin Kotov die niets gewelddadigs heeft gedaan, noch ten aanzien van overheidsfunctionarissen, noch tegen andere burgers (…). Het criminele van deze persoon zat hem erin dat hij voor andere gevangenen is opgekomen, en dat met vreedzame middelen. Het was voor ons een bittere pil toen wij hoorden dat als een van de belangrijkste bewijsstukken een zelfgemaakt plakkaat in beslag was genomen, met een tekst van priester Alexander Men: Wij roepen op tot mededogen.' Alexander Men was een zeer gezaghebbende dissidente priester die in 1990 door een man met een bijl is doodgeslagen.
Hier demonstreerde Kotov tegen de 'deportatie van Krimtataren naar Russische gevangenissen'(foto twitter)
De priesters noemen de recente veroordelingen willekeurig en bedoeld om mensen af te schrikken. Ze maken zich zorgen over de Russische rechtsspraak die zichzelf belachelijk maakt door hoge straffen toe te kennen aan mensen die slechts kleine overtredingen hebben begaan terwijl echte wetsovertreders coulant worden behandeld.
Politicoloog Leonid Gozman schreef op de Russische website Republic dat met de Moskouse strafzaak de repressie in Rusland een nieuw dieptepunt heeft bereikt. Kotovs enige 'misdrijf' is dat hij zijn minachting voor de autoriteiten toonde door meermaals aan niet toegestane protestacties deel te nemen, aldus Gozman. Zo probeert de staat de burgers te controleren door hen te straffen als zij zich al te expliciet uitspreken tegen de macht. Volgens Kotovs advocaat Maria Eismont zal Kotov ooit gerehabiliteerd worden, is het niet nu, dan ‘over twee, drie jaar’.
(Bronnen: Interfax, Mediazona, Novaja Gazeta, RiaNovosti, Republic, Radio Svoboda, Vedomosti)