President Poetin grijpt de aanvallen op de Saoedische olieverwerkingscomplexen aan om de verkoop van Russisch luchtafweersysteem S-400 in het Midden Oosten te stimuleren. Tegelijkertijd neemt Rusland Iran, bondgenoot van Rusland in Syrië, in bescherming tegen Amerikaanse beschuldigingen.
Twee grote olieverwerkingscomplexen van staatsoliebedrijf Aramco in het oosten van Saoedi-Arabië, Abkaik en Khurais, vlogen op zaterdag 14 september na een luchtaanval in brand. Saoedi-Arabië moest als gevolg van de aanvallen zijn dagelijkse olieproductie met 5,7 miljoen vaten verminderen (5% van de wereldproductie), wat leidde tot een wereldolieprijsstijging van ongeveer 15% op maandag 16 september. Dit was de grootste olieprijsstijging op één dag sinds 1991.
Omdat het erg moeilijk is vast te stellen wie achter de aanvallen zit, hebben de Saoedische autoriteiten internationale experts opgeroepen de aanval te onderzoeken. De luchtaanval werd al snel opgeëist door de Houthi’s, sjiitische opstandelingen uit buurland Jemen, maar de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pompeo beschuldigde Iran al snel achter de aanvallen op de Amerikaanse bondgenoot te zitten.
Russische wapenexport
Rusland nam Iran in bescherming. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov waarschuwde dat het overhaast verdacht maken van Iran tot verdere instabiliteit in de regio kan leiden: ‘Het zou contraproductief zijn om de recente ontwikkelingen te gebruiken om de spanningen rond Iran op te bouwen. Mogelijke Amerikaanse militaire vergeldingsacties tegen Iran zijn voor ons onacceptabel.’
President Poetin richtte zich op maandag 16 september in Ankara, waar hij met de Iraanse leider Rohani en de Turkse leider Erdogan het conflict in Syrië besprak, direct tot de Saoediërs. Poetin raadde hun aan om net als Turkije en Iran het Russische S-300 of S-400 luchtafweersystemen aan te schaffen, bovenop de wapendeal ter waarde van 3,5 miljard dollar die de landen al in 2017 sloten. Het Russische materieel zou volgens Poetin Saoedi-Arabië beter beschermen tegen buitenlandse bedreigingen dan het Amerikaanse luchtafweersysteem die Saoediërs nu gebruiken: ‘De leiders van Saoedi-Arabië moeten een wijs staatsbesluit nemen, net zoals Erdogan heeft gedaan met de aankoop van Russische S-400. Daarop kan Saoedi-Arabië vertrouwen voor het beschermen van alle infrastructuur.’
Het Russische luchtafweergeschut S-400. Foto Wikimedia.org
De verklaring van Poetin komt niet helemaal uit de lucht vallen. Volgens het Zweeds onderzoeksinstituut SIPRI is de Russische defensie-industrie de op een na grootste ter wereld en is Rusland inmiddels wereldwijd de grootste wapenexporteur na de Verenigde Staten. In de afgelopen vijf jaar is de Russische wapenexport echter met 17% gekrompen ten opzichte van de periode 2009-2013. Dat zou vooral komen door de kleinere aankopen door Venezuela en India. Daarom wil Rusland zijn materieel graag elders afzetten waarbij met name het Midden Oosten als interessante markt wordt gezien. Om meer kopers uit het Midden Oosten aan te trekken heeft Rusland de slagkracht van zijn nieuwe arsenaal de afgelopen jaren steeds meer laten zien.
In Syrië heeft Rusland onder andere het technologisch zeer geavanceerde S-400 luchtafweersysteem geëtaleerd, die het sindsdien heeft geprobeerd te verkopen aan verschillende landen in het Midden Oosten, waaronder Saoedi-Arabië, Qatar en Turkije. Door voor tientallen miljarden dollars aan nieuwe wapendeals te sluiten, hoopt Rusland de hoge kosten van de militaire betrokkenheid bij de oorlog in Syrië terug te verdienen. Eén succes is al behaald: in het voorjaar van 2019 heeft Rusland een deal over de aankoop van het S-400 luchtafweersysteem met NAVO-lidstaat Turkije gesloten.
De Verenigde Staten dreigen met het opleggen van sancties aan landen die de S-400 willen kopen van Rusland. Zo is NAVO-lid Turkije als gevolg van de aankoop van de S-400 reeds uit het JSF-programma gezet. Uit deze deal blijkt dat de leveringen van de S-400 niet alleen van invloed zijn op de militaire slagkracht van de betrokken landen, maar ook op bestaande machtsverhoudingen binnen de regio.
Wereldoliemarkt
Rusland, de op een na grootste olie-exporteur ter wereld, spint in de regel garen bij hogere olieprijzen. Toen de olieprijzen op maandag 16 september in één dag met 15% stegen, leek het erop dat Rusland zou profiteren van de aanval op de Saoedische installaties. Volgens Michail Kroetichin, partner bij de onafhankelijke denktank RusEnergy, zal het profijt voor Rusland beperkt en bovendien tijdelijk van aard zijn. Saoedi-Arabië kan voldoende strategische reserves aanspreken (onder meer in Nederland) en andere olie-exporterende landen zullen helpen het gat dat Saoedi-Arabië tijdelijk achterlaat te dichten, waardoor de wereldolieprijs snel zal stabiliseren.
Bronnen: Al Jazeera, BBC, Carnegie Moscow, Kommersant, The Moscow Times, Republic.ru, Reuters, RIA Novosti, Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), Svoboda.org, The Washington Post