In Vladivostok bekritiseerde de Maleisisch premier Mahathir Mohammed op donderdag 5 september opnieuw de bevindingen van het JIT. Net als in juni vroeg hij om harde bewijzen tegen de vier verdachten in plaats van aantijgingen op basis van geruchten. Waarom spreekt premier Mohammed de uitkomsten van het JIT tegen en wat gaat er schuil achter deze opstelling?
Nadat het JIT op woensdag 19 juni bekend maakte voldoende bewijs te hebben om de eerste vier verdachten in de zaak MH17 – drie Russen en één Oekraïner – te gaan vervolgen, zwelde de kritiek uit Kuala Lumpur al snel aan. Het onderzoek van het JIT is volgens Maleisisch premier Mahathir Mohammed vanaf het begin af aan gepolitiseerd en anti-Russisch geweest. Dit maakt volgens Mohammed de uitkomsten van het onderzoek vooringenomen en de aangedragen bewijzen irrelevant.
Ontmoeting premier Mohammed en president Poetin op 5 september in Vladivostok. Foto Kremlin.ru
Ondanks de uitspraken van premier Mohammed lijkt het officiële standpunt van Maleisië nog niet veranderd te zijn. Zo heeft het land in het verleden VN-resoluties die de conclusies van het JIT onderschrijven gesteund, is Maleisisch aanklager Mohamad Hanafiah bin Zakaria nog altijd volwaardig lid van het JIT, en heeft het Maleisisch Ministerie van Buitenlandse Zaken het gewraakte rapport van 19 juni onderschreven.
Een groep nabestaanden van de Maleisische slachtoffers van de crash heeft al verklaard dat zij achter de conclusies van het JIT staan en de uitspraken van de premier betreuren. Stichting Vliegramp MH17, belangenbehartiger van veel Nederlandse en Maleisische nabestaanden van de slachtoffers, maakte per brief kenbaar aan Mohammed dat hij moet stoppen met het zaaien van verdeeldheid en met het ondermijnen van het onderzoek: 'Door uw uitlatingen probeert u verdeeldheid te zaaien, bovendien dient u de belangen van de nabestaanden (en in het bijzonder de Maleisische nabestaanden) zeker niet.'
Palmolie en gevechtsvliegtuigen
Premier Mohammed vertelde in juni niet wat hem tot zijn uitspraken had gebracht. Hij ontkende dat hij Rusland de hand boven het hoofd hield om de handelsrelatie tussen met dat land niet in gevaar te brengen. Volgens Joelia Roknifard van Carnegie Moskou kan een verklaring voor de reactie van premier Mohammed echter wel degelijk in economische belangen gezocht worden. Omdat de Europese Unie uit duurzaamheidsoverwegingen de import van Maleisische palmolie wil stoppen, probeert Maleisië zijn palmolie elders op de wereldmarkt te slijten.
Vooral Rusland, met een import van 335.000 ton palmolie in 2018 één van de grootste importeurs van palmolie wereldwijd, heeft belangstelling voor Maleisische palmolie. Eén van de redenen hiervan is dat Rusland zelf meer voedsel is gaan produceren sinds het embargo op voedsel uit de EU uit 2014. Russische voedselproducenten, niet langer gehinderd door de concurrentie van kwalitatief hoogwaardige voedselproducten uit Europa, zijn sindsdien meer palmolie gaan gebruiken, voornamelijk als goedkoop alternatief voor dierlijke en plantaardige vetten.
Voor president Poetin is de toegenomen palmolie-import niet louter een kwestie van het bevredigen van de binnenlandse vraag, betoogt Alexander Gostev van Svoboda.org. Eerder sloot Rusland een contract over de verkoop van Russische gevechtsvliegtuigen met Indonesië, waarbij Indonesië een deel van de 1,14 miljard dollar die de vliegtuigen waard zijn bekostigt met het leveren van palmolie.
Poetin zou nu een vergelijkbare deal willen sluiten met Maleisië. De twee landen onderhandelen op dit moment over de verkoop van verschillende Russische gevechtsvliegtuigen en -helikopters, terwijl afspraken over het moderniseren van 18 Soechoj-30 gevechtsvliegtuigen in Maleisisch bezit al gemaakt zouden zijn, schrijft Roknifard. Daarnaast heeft premier Mohammed meermaals te kennen gegeven dat hij met Russische steun en kennis de Maleisische luchtvaartindustrie verder wil ontwikkelen. Beide leiders hebben verklaard dat zij de Russisch-Maleisische banden in de toekomst niet meer willen beperken tot handel alleen.
Vladivostok
Poetin en Mohammed, die er ook op persoonlijk vlak goede banden op na lijken te houden, hebben elkaar vorige week op het Oostelijk Economisch Forum te Vladivostok uitgebreid gesproken. Tegenover de verzamelde pers spraken zij na afloop van dit gesprek vol lof over elkaars leiderschap en over de goede banden tussen de landen, waarbij zij de intentie deze banden aan te halen nog maar eens benadrukten. Hoewel het niet duidelijk is of Mohammed en Poetin tijdens hun gesprek de zaak MH17 besproken hebben, maakte Mohammed van een interview met het Russische persbureau RIA gebruik om zelf zijn uitspraken over de bevindingen van het JIT toe te lichten. Daarin herhaalde de premier zijn scepsis over de uitkomsten van het onderzoek van het JIT nogmaals: 'Ik twijfel niet aan de eerlijkheid van de Nederlanders, maar er zijn een aantal dingen die we niet kunnen accepteren.'
Zo vindt Mohammed het moeilijk voorstelbaar dat het JIT de identiteit van de daders precies kan vaststellen, omdat, bijvoorbeeld, de raketinstallatie na het lanceren van de raket verplaatst kan zijn. De aangedragen bewijzen tegen de verdachten zijn hierbij niet voldoende voor de premier. In plaats van daadwerkelijk op internationale samenwerking gestoeld te zijn, vertrouwt het JIT volgens Mohammed te veel op mensen die persoonlijk geleden hebben onder de crash. Hierdoor kan het JIT onmogelijk eerlijk en neutraal zijn. Volgens Mohammed zou een groep onbevooroordeelde internationale experts de zaak eens onder de loep moeten nemen. De conclusies van een dergelijke onderzoeksgroep zal premier Mohammed als een stuk aannemelijker beschouwen.
Bronnen: Algemeen Dagblad, BBC Russia, Carnegie Moscow, Minister-president van Maleisië, Maleisisch Ministerie van Buitenlandse Zaken, Novaja Gazeta, RIA Novosti, Svoboda.org