Rusland heeft de strijd om het presidentschap van Interpol verloren. Aleksandr Prokoptsjoek (57), een hoge Russische politiefunctionaris was door het Kremlin naar voren geschoven om chef van deze mondiale politie-organisatie te worden. Prokoptsjoek was al vicepresident van Interpol. Maar de landen die bij Interpol zijn aangesloten, kozen in meerderheid niet voor de Russische politieman maar voor de Zuid-Koreaan Kim Jong-yang, die al waarnemend president was.
Vanaf het moment dat zijn kandidatuur bekend werd, was de mogelijke uitverkiezing van de Russische functionaris niet onomstreden. Tegenstanders vreesden dat Prokoptsjoek zijn positie zou kunnen gaan gebruiken om politieke doelen van het Kremlin te bevorderen. Zij vergeleken een eventuele keuze voor hem met de keuze voor een 'vos in het kippenhok'. Op de jaarvergadering van Interpol in Dubai vonden zij gehoor bij de meerderheid der 194 aangesloten landen.
De Russische regering hekelt de beslissing en zegt dat er sprake is van 'inmenging in het verkiezingsproces'.
Prokoptsjoek, die zijn bestuurlijke carrière is begonnen als leidinggevende bij de communistische jeugdbeweging Komsomol en qua opleiding eigenlijk linguïst is, is sinds 1996 in dienst bij de Russische politie, eerst als agent bij de fiscale opsporingsdienst en later als chef van het nationale bureau dat fungeert als liaison voor Interpol in Moskou. Voordien werkte Prokoptsjoek bij het staatscomité voor hoger onderwijs en internationale samenwerking.
Aleksandr Prokoptsjoek. Foto Tass
Het parlement van Litouwen had, nog voordat de verkiezing van de nieuwe chef van Interpol was afgerond, al vastgesteld dat het Baltische land de mondiale politie-organisatie verlaat, mocht de Russische kandidaat worden gekozen.
Oekraïne dreigde ook uit Interpol te stappen als Prokoptsjoek, zelf geboren en getogen in de midden-Oekraïense stad Zjitomir en op zijn 25ste naar Moskou verhuisd, zou worden gekozen. Minister Arsen Avakov van Binnenlandse Zaken beschouwde zijn eventuele promotie als een volgende fase in de hybride oorlog die Rusland tegen het buurland voert. Volgens de Oekraïense bewindsman loopt het handvest van Interpol gevaar. In het handvest van Interpol staat dat alleen gewone misdadigers op de internationale opsporingslijst mogen worden gezet. Interpol is niet bestemd voor opsporingsverzoeken die betrekking hebben op politieke, raciale, etnische, religieuze of militaire misdrijven.
Rusland gebruikt Interpol niettemin wel eens om het tegenstanders van de regering moeilijk te maken. Zo zou Prokoptsjoek als liaison zelf de hand hebben gehad in arrestatiebevelen tegen critici van het Kremlin, zoals de Estse politicus Eerik-Niiles Kross en de zakenlieden Igor Borbot en Aleksej Charis.
De meest bekende tegenstander, die via Interpol is aangepakt, is de Amerikaans/Britse investeerder Bill Browder. Eerder dit jaar werd Browder in Madrid gearresteerd op verzoek van Moskou. Browder, die overigens na enkele uren door de Spaanse politie weer op vrije voeten werd gesteld, is jaren geleden door de Russische politie op de Interpol-lijst gezet op verdenking van belastingontduiking. Hij is daarvoor in Rusland bij verstek veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf. Browder ijvert al jaar en dag over de hele wereld voor sancties tegen Russische functionarissen die mogelijk betrokken zijn bij de dood van zijn fiscaal jurist Sergej Magnitsky in 2009 in een Russische gevangenis.
Magnitsky deed voor Browder, die toen al persona non grata was in Rusland, onderzoek naar de diefstal van een van Browders dochterondernemingen in Rusland door een kongsi van ambtenaren, politiemensen, juristen en criminelen. Browder schreef daarover het boek Red Notice. De advocaat werd opgepakt en zelf beschuldigd van oplichting. Hij stierf in de cel door bewuste medische nalatigheid. Verschillende landen, de Verenigde Staten voorop, hebben sindsdien speciale Magnitsky-wetgeving ingevoerd, die de betrokkenen bij de zwendel op een zwarte lijst zet. Ook in Nederland wordt momenteel gedacht over extra sancties.
Over de benoeming van Prokoptsjoek schreef de Financial Times daarover onlangs onder de kop: ‘Is Interpol being manipulated by authoritarian regimes?’ Terwijl in Dubai de kandidatuur van Prokoptsjoek onderwerp was van heftige diplomatieke strijd lanceerde de Russische justitie een nieuwe aanklacht tegen Browder. Volgens het Russische Openbaar Ministerie heeft Browder mogelijk zelf de hand gehad in de dood van Magnitsky door hem en drie andere juristen te vergiftigen, in samenwerking met een ‘transnationale criminele bende’. ‘Browder had een motief: hij wilde zijn eigen misdaden verhullen’, aldus officier van justitie Michail Aleksandrov, die verwees naar toxicologisch onderzoek op het stoffelijk overschot van Magnitsky. Waarom de resultaten van dat onderzoek pas nu naar buiten komen en de afgelopen negen jaar nooit zijn gepresenteerd, kon Aleksandrov niet zeggen.