De bekende Russische journalist en blogger Arkadi Babtsjenko heeft om veiligheidsredenen Rusland verlaten. Hij zei daarover op Facebook: 'Er heerst de goed geïnformeerde en gefundeerde mening, dat het voor mij beter is een tijdje buiten de grenzen van mijn door God beschermde vaderland te leven. Aardige lui laten me voorlopig op hun vloerkleedje slapen. Hallo Praag, hier ben ik. Wie is er hier uit onze contreien om een borrel mee te drinken?'
Babtsjenko vertrok naar Praag, waar een groeiende groep kritisch gestemde Russen en Rusland-experts neerstrijkt. 'Het gaat hier niet om persoonlijke bedreigingen, het is eerder een kwestie van mijn vrijheid of onvrijheid,' zei hij als toelichting tegen een Russische krant.
Arkadi Babtsjenko (foto Facebook)
Babtsjenko, Tsjetsjenië-veteraan, is een onverzoenlijk tegenstander van het Poetin-bewind, die vooral sinds de Russische inmenging in Oekraïne zeer felle standpunten innam. Als 18-jarige jongen werd hij naar de oorlog in Tsjetsjenië gestuurd. Over de gruwelen die hij meemaakte schreef hij het indrukwekkende boek De kleur van oorlog, dat ook in het Nederlands is verschenen. Het maakte hem tot een fel tegenstander van militaire avonturen van de Russische overheid.
Vriend van de junta
Door zijn kritische posts over de oorlog in Oekraïne werd hij al snel mikpunt van de staatstelevisie. Hij was een van de figuranten in de propagandafilm Zeventien vrienden van de Kievse junta, die op televisie werd uitgezonden. Hij en zijn medestanders werden daar als landverraders neergezet.
De grond is hem nu te heet onder te voeten geworden nadat in december vorig jaar een storm van kritiek over hem was losgebarsten over een post op zijn Facebook naar aanleiding van het vliegtuigongeluk met de Toepolev 154. Het vliegtuig was op weg naar Syrië voor een overwinningsconcert van het beroemde militaire Aleksandrov-ensemble in het op Syrische rebellen heroverde Aleppo. 92 mensen kwamen om, onder wie praktisch het voltallige orkest, dat in Rusland een historische faam heeft. De oorzaak van de crash is nog niet definitief vastgesteld. Men gaat uit van een technisch falen, maar een aanslag valt nog steeds niet geheel uit te sluiten.
Babtsjenko schreef geen medelijden te hebben wegens de dood van de 'tachtig medewerkers van het ministerie van Defensie' die op weg waren om 'in Syrië te gaan zingen en dansen om de militaire geest van onze piloten op te peppen, zodat ze beter kunnen bombarderen', benevens van de omgekomen medewerkers van de 'propaganda-persagentschappen' van de staatstelevisie, die 'items in elkaar flansen over fascisme, de junta, het kruisigen van kinderen, die duizenden mensen hebben gemobiliseerd voor de oorlog in Oekraïne en nu in Syrië, die het gevangenzetten van mijn vrienden rechtvaardigen, liegen over het feit dat mijn vriend in het strafkamp van Segezja wordt gemarteld, oproepen tot afrekeningen met mij en mijn vrienden, die tonnen stront uitstorten over mensen die mij dierbaar zijn waarmee ze keer op keer hun leven in gevaar brengen, die campagnes tegen migranten, Georgiërs, Oekraïners, liberalen, pedofielen etcetera op touw zetten, die leiden tot moord op andersdenkenden en vreemdelingen in Russische steden en die vooraan staan bij de inrichting van een nieuwe Orwell-staat, de dictatuur en de Goelag'.
Ik heb geen medelijden met hen, schreef Babtsjenko, maar ik koester ook geen leedvermaak of vreugde over hun dood. Het is mijn eigen staat, aldus Babtsjenko, die mij tot vijand en landverrader heeft bestempeld.
Uitschot en rotte vis
Na deze post werd Babtsjenko van alle kanten aangevallen, zoals hij hier beschrijft. Hij ontving niet alleen duizenden bedreigingen via sociale media, maar ook officials riepen op tot strafmaatregelen. In krantenartikelen werd hij uitgemaakt voor rotte vis. Parlementslid Vitali Milonov eiste dat hem zijn staatsburgerschap werd ontnomen, de staatstelevisie riep op tot het ondertekenen van een petitie met dezelfde strekking. Dmitri Peskov, de perssecretaris van Poetin, noemde Babtsjenko's uitspraken 'lelijke manifestaties van kranzinnigheid'. 'Ik maak geen grap,' schreef Babtsjenko. 'De persmensen van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de president noemen mij en mensen zoals ik "vuil", "uitschot" en "kranzinnig".'
'Op de dag van de crash,' schreef Babtsjenko, 'publiceerde een van de populairste Russische kranten een artikel met de titel "We moeten de inhumane mensen die zich verkneukelen over de catastrofe hun staatsburgerschap afnemen". Maar niemand heeft zich vrolijk gemaakt over de TU-154 crash.'
Overigens riep Babtsjenko's post niet alleen kritiek uit het pro-Poetin-kamp op. Aleksej Poloechin, redactiechef van de oppositiekrant Novaja Gazeta, waar Babtsjenko voor werkte, zei hem uit zijn vriendenkring te hebben verwijderd. 'Als ik hem tegenkom, zal ik de straat oversteken,' schreef Poloechin.
Op 24 augustus vorig jaar schreef Babtsjenko op zijn Facebook waarom hij was moegestreden. Poetin is geen dictator, zei hij, hij is hun eigen tsaar. 'Hij heeft niet de macht gegrepen. Ze hebben hem zelf de macht afgestaan. Hij komt ze goed uit. Hij is net als zij. Dit is wat ze willen. Ze willen Poetin. Ze willen de Krim. Ze willen een conflict met de vervloekte pindaboeren [scheldwoord voor Amerikanen - red.] Ze willen dat Gayropa in elkaar sodemietert. Dat de 'Iskanders' lachen. Dat de liberale verraders worden opgehangen. Dat Porosjenko gaten in zijn sokken houdt. Ze willen 'nucleaire as'. Zoals bekend kun je een alcoholist niet genezen als hij blijft zuipen. Je kunt een ander niet tegen zijn zin veranderen. Zo'n verandering heet een "interventie". En buitenlands bestuur. Maar ik ben de NAVO niet. Dat is alles wat erover te zeggen valt. Dus al wat ik nu doe is ironiseren en de spot drijven. En een stap opzij zettend om niet onder de wielen te komen - maar vooral om de beweging niet af te remmen - kijk ik hoe deze krankzinnige locomotief met half-waanzinnige machinisten onder de vreugdekreten van de dronken passagiers in smerige wagons, die zij voor prachtig verslijten, op topsnelheid naar de afgrond raast.'
Babtsjenko beschouwt zijn vertrek naar Praag niet als een definitieve emigratie.